الإنسان الكامل في معرفة الأواخر و الأوائل (جیلی)
| الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوایل (جیلی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عویضه، صلاح محمد (محقق) جیلانی، عبدالکریم بن ابراهیم (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1418 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | انسان (عرفان) عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 283/3 /ج9الف8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الإنسان الكامل في معرفة الأواخر و الأوائل، به زبان عربى، اثر عبدالكريم جيلى، درباره يكى از مسائل مهم و پرجاذبه عرفان نظرى؛ يعنى انسان كامل است.
ساختار
كتاب، شامل يك مقدمه و 63 باب است.
گزارش محتوا
مؤلف، در باب اول، از ذات سخن گفته است كه چكيده‌اى از مضامين كلام وى چنين است: «ذات، چيزى است كه اسماء و صفات به آن نسبت داده مى‌شود؛ خواه معدوم باشد، مثل عنقاء و خواه موجود باشد كه خود بر دو گونه است: يكى، موجود محض كه همان ذات پاک خداست و ديگرى، موجود ملحق به عدم است كه همان ذات مخلوقات مى‌باشد.
ذات خدا، همان نفس اوست كه به واسطه آن موجود است، چون او قائم به خويش است. ذات خدا، غيب احديتى است كه با مفهوم هيچ عبارتى و معلوم هيچ اشارتى، قابل درك نيست، زيرا فهم هر چيزى به واسطه امورى است كه با آن مناسبت و مطابقت يا منافات و ضديت دارد؛ در حالى كه در جهان هستى، هيچ امرى با ذات وى مناسبت و مطابقت و منافات و ضديت ندارد...
وى، در باب آخر، هدف از آفرينش همه موجودات را عبادت خدا مى‌داند و نتيجه مى‌گيرد كه در جهان هستى، هر چيزى با حال و مقال و فعال، بلكه با صفات و ذات خويش به عبادت خدا مشغول است؛ منتها عبادات، به جهت اختلاف مقتضيات اسماء و صفات الهى، با يك‌ديگر اختلاف پيدا مى‌كنند...
او، در ادامه، با زبانى نمادين از هبوط حضرت آدم(در حالى كه از پيش، داراى مقام ولايت بوده است) به دنيا و اعطاى مقام نبوت به وى و به دنبال آن، گروه گروه شدن مردم و پديد آمدن امت‌هاى گوناگون و عبادت خاص هر كدام و... سخن مى‌گويد، سپس امت محمد(ص) را داراى هفت مرتبه (اسلام، ايمان، صلاح، احسان، شهادت، صديقيت و قربت) مى‌داند و بالاتر از مرتبه هفتم را مرتبه نبوت مى‌خواند كه باب آن با وجود مبارک محمد(ص) بسته شد. در پایان، هر يك از مراتب مزبور را شرح مى‌دهد و از اسرار شهادتين، نماز، زكات، روزه و حج سخن مى‌گويد.
وى، در ساير ابواب از اسم، صفت، الوهيت، احديت، واحديت، رحمانيت، ربوبيت، عماء، تنزيه، تشبيه، تجلى افعال، تجلى اسماء، تجلى صفات، مجلاى ذات، حيات، علم، اراده، قدرت، كلام، سمع، بصر، جمال، جلال، كمال، هويت، انيت، ازل، ابد، قدم، ايام الله، صلصلة الجرس، ام الكتاب، قرآن، فرقان، تورات، زبور، انجيل، نزول حق به آسمان دنيا، فاتحة الكتاب، «الطور و كتاب مسطور في رق منشور و البيت المعمور و السقف المرفوع و البحر المسجور»، رفرف اعلى، سرير و تاج، قدمين و نعلين، عرش، كرسى، قلم اعلى، لوح محفوظ، سدرة المنتهى، روح القدس، ملك مسمى به روح، قلب، عقل اول، وهم، همت، فكر، خيال، صورت محمدى، نفس، انسان كامل، «اشراط الساعة و ذكر موت و برزخ و حساب و قيامت و ميزان و...»، «آسمان‌هاى هفت‌گانه و آنچه در بالاى آنهاست و زمين‌هاى هفت‌گانه و آنچه در زير آنهاست و...» و ساير اديان و عبادات بحث كرده است.
وضعيت كتاب
كتاب، توسط ابوعبدالرحمن صلاح بن محمد بن عويضه، تحقيق و تصحيح شده است. وى، در مقدمه خويش، از وجه تسميه صوفيه به اين نام سخن گفته است. فهرست ابواب كتاب، در آغاز و فهرست محتويات، در پایان ذكر شده است. پاورقى‌ها، به ذكر آدرس آيات و منابع روايات اختصاص يافته است. كتاب، توسط دار الكتب العلمى بيروت به چاپ رسيده است.