جواهر الدرر في نظم مبادئ أصول ابن باديس الأبر
| جواهر الدرر في نظم مبادئ أصول ابن باديس الأبر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مومن، مختار بن عربی (گردآورنده) شنقیطی، محمد بن محفوظ (نویسنده) |
| ناشر | دار ابن حزم |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1426ق. = 2005م. |
| چاپ | چاپ اول |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
جواهر الدرر في نظم مبادئ أصول ابن باديس الأبر، عنوان کتابی است از محمد بن محفوظ بن مختار فال شنقیطی، رئیس جمعیت علمای مسلمان الجزایر، با موضوع اصول فقه. این اثر به نظم نوشته شده و توسط شاگرد نویسنده، مختار بن عربی مؤمن، آماده چاپ شده و توسط انتشارات دار ابن حزم به چاپ رسیده است. شنقیطی، در این اثر مبادی اصول فقه عبدالحمید بن بادیس (شیخ‌الاسلام زمان خودش و رئیس جمعیت علمای مسلمان الجزایری) را بیان کرده است.
ساختار
کتاب، حاوی مقدمه‌ای درباره کتاب و ترجمه‌ای از شیخ عبدالحمید بن بادیس است که خودش در چند بخش مجزا بیان شده است. سپس شاهد ارائه محتوای مطالب در چهار باب اصلی و یک خاتمه هستیم.
گزارش محتوا
در مقدمه کتاب در توضیح محتوای مطالب آن به‌صورت مختصر نوشته: اما بعد این کتاب منظوم، اثر شیخ محمد بن محفوظ بن مختار فال شنقیطی است که نزد طلاب علوم دینی به شیخ السوق (شیخ بازار) شهرت دارد و علت این شهرت این است که مشغول تدریس در آن رباط بزرگ بود. شیخ در این کتاب، مبادی اصول شیخ‌الاسلام در زمان خودش و رئیس جمعیت علمای مسلمان الجزایری را به نظم درآورده تا خدمتی به علم و اهل علم کرده باشد و همچنین حفظ کردن آن به علت منظوم بودن، آسان باشد و اهتمام به آموزش آن بیشتر شود[۱].
محتوای مطالب کتاب در 4 باب اصلی و یک خاتمه ارائه شده است. باب اول کتاب، در چند بیت خلاصه می‌شود که نویسنده در آن از بندگی خداوند صحبت کرده است. به جهت آشنایی خواننده با طبع شعری نویسنده، این چند بیت را به‌عنوان نمونه ارئه می‌کنیم:
من بالعبودية للمولی أقرّ أجابه في كلّ ما منه صدر
ممتثلا في باطن وظاهري طبق نواهي الشرع والأوامر
يمتثل المأمور واللّذ حظرا يتركه والإن فيه خيرا
إذ فعله في ذي الثلاث داخل أخذا وتركا ثم إذنا يقبل[۲].
نویسنده در باب دوم کتاب، درباره «وضع» صحبت می‌کند. از جمله مباحثی که در این باب مطرح می‌شود، احکام شرعی در خطابات الهی، عزیمت و رخصت، تصحیح و ابطال، مقتضیات حکم، محکوم‌فیه، محکوم‌علیه، و مخاطبِ احکام است[۳].
سومین باب، درباره ادله احکام بحث می‌کند؛ نویسنده در این باب از کتاب و سنت و اجماع و قیاس بحث می‌نماید[۴].
باب چهارم، حاوی برخی قواعد اصولی است و درباره این قواعد صحبت می‌کند. فهرست این قواعد به این شکل است: قاعده در حمل لفظ، قواعدی در نهی، أخذ به مأمور، منطوق و مفهوم، انواع دلیل خطاب، تقیید، قواعد نص، ظاهر، مؤول، مبیِّن، مجمل و بیان اسباب اجمال، قاعده مبیَّن و همچنین قواعد عام، تخصیص، تقسیمات مخصص، مطلق و مقید، محکم و ناسخ و منسوخ، زمان وقوع نسخ، مورد نسخ، وجوه آن و قواعدی در افعال و تقریر پیامبر(ص)[۵].
نویسنده در خاتمه کتاب، از صفحه 80 تا 84، به ارائه ابیاتی با موضوع اجتهاد و تقلید و تبعیت از مجتهد، پرداخته است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب، ذکر شده است. حجم و تعداد پاورقی‌های کتاب زیاد نیست و معمولا به بیان معنی کلماتی که در متن شعر آمده است پرداخته و گاه توضیحی بسیار مختصر درباره محتوای اشعار ارائه داده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه، متن و فهرست مطالب کتاب.