شرح دعای سحر (ترجمه فهری زنجانی)
شرح دعاى سحر، به قلم سيد احمد فهرى، ترجمه فارسى كتاب «شرح دعاء السحر» امام خمينى(ره) است.
| شرح دعای سحر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی خمینی، سید روح‌الله (نویسنده) فهری زنجانی، سید احمد (مترجم) |
| ناشر | انتشارات تربت |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نقد و تفسیر دعاها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
درباره اين اثر و برگردان حاضر چند نكته گفتنى است:
- كتاب حاضر شامل متن اصلى و ترجمه آن است؛ به اين ترتيب كه مترجم، نخست ترجمه فارسى را از اول تا آخر آورده و بعد از پايان ترجمه، متن عربى را به‌طور كامل تحت عنوان «مختصر في شرح الدعاء المتعلّق بالأسحار» ذكر كرده است[۱]گفتنى است كه «مختصر في شرح الدعاء المتعلّق بالأسحار»، تحت عنوان «شرح دعاء السحر» نيز به اهتمام مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى منتشر شده است.
- ناشر در مقدمه‌اش كه آن را در 27 رجب 1418ق، نوشته، وليكن مكان نگارشش را مشخص نكرده، چند مطلب را يادآور شده است:
- الف)- كتاب شرح دعاى سحر كه شرحى است عرفانى بر دعاى معروف سحر مروى از امام باقر(ع)، به قلم حضرت امام خمينى (رض)، در سن 27 سالگى ايشان، به رشته تحرير درآمده و نخستين اثر قلمى آن بزرگ‌مرد است.
- ب)- اين كتاب بر پايه عرفان نظرى و اصطلاحات رمزگونه مشايخ اين فن نوشته شده؛ ازاين‌رو برگردان آن به زبان فارسى، آن هم در سطح فهم عموم كارى ناميسر جلوه مى‌نمود، اما عشق و ارادت مترجم محقق و شيواقلم آن به امام، ايشان را به ترجمه آن واداشت تا هم اين اثر گران‌قدر مهجور نماند و هم امت فداكار آن امام عزيز از بهره‌هاى علمى و معنوى آن در حد ميسور محروم نگردند...
- ج)- پس از چاپ اول و تقديم آن خدمت حضرت امام، ايشان در يكى از ملاقات‌ها فرمودند: «كتاب شرح دعاى سحر خيلى غلط دارد، غلطنامه‌اى برایش بنویسید». بر اين اساس مترجم محترم اقدام به تصحيح كتاب نمود و با انجام اصلاحاتى در ترجمه و افزودن برخى پاورقى‌ها، چاپ دوم آن را به انتشارات مؤسسه اطلاعات سپرد، ولى متأسفانه باز هم اغلاط بسيارى به‌جاى ماند و اغلاط چاپى تازه‌اى نيز بدان افزوده گشت.
- د)- اكنون پس از سال‌ها كه از چاپ اول آن مى‌گذرد، با كسب اجازه از دفتر تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، تصميم بر چاپ مجدد آن گرفته، بر آن شديم تا يك ويراستارى دقيقى روى آن انجام گيرد؛ ازاين‌رو اين چاپ داراى مزاياى زير است:
- يك)- در هنگام ويرايش، پى برديم كه در متن عربى كتاب برخى از نكات ناسازگار نحوى وجود دارد كه به علت عدم دستيابى به نسخه اصل، اصلاح همه آنها ممكن نشد، تنها برخى از موارد از قبيل تطبيق ضماير و افعال قياسا تصحيح شد و در برخى موارد آنچه صحيح بود در كروشه آورده شد. آيات آن تطبيق گرديد و اخبارى كه از اصول كافى و شرح وافى نقل شده بود با اصل آنها برابر شد و اصلاحاتى به عمل آمد.
- دو)- ترجمه با متن در حد لازم مقابله شد و در آن نيز اصلاحاتى اعمال گرديد. ضمنا چون ترجمه مربوط به زمان حيات امام عزيز بوده است عبارات دعایى، مانند «، دامت بركاته» به همان صورت قبلى باقى ماند..[۲]
- مترجم در مقدمه‌اش كه زمان و مكان نگارش آن را مشخص نكرده، با ذكر شرح حال مختصرى از زندگى امام خمينى، چند نكته را يادآور شده است:
- «الف)- مطالب و سخنان دلنشين امام در تهذيب اخلاق و تكميل نفس و اخلاص در عمل از عالى‌ترين و مؤثرترين سخنانى است كه اين ناچيز تاكنون بدانها اطلاع يافته‌ام. قسمتى از آن مطالب را در كتاب پرواز در ملكوت و كتاب ريا چاپ و منتشر نموده‌ام و...
- ب)- حضرت امام در ميان اساتيد خود، احترام خاصى براى استاد عرفانش، مرحوم شاه‌آبادى قائل بود و بااينكه مرتبه كمال در عرفان را براى اوحدى از مردم مى‌داند در تأليفات عرفانى‌اشان از مرحوم شاه‌آبادى غالباً به‌عنوان «شيخ عارف كامل ما شاه‌آبادى روحى فداه» ياد مى‌كند و از ميان حكما و عرفاى گذشته علاقه خاصى به صدرالمتألهين دارد و او را فردى محقق و متخصص كه بسيارى از معارف را فهميده و چشيده و مشكلات و مسائل را حل كرده است، مى‌داند...
- ج)- در ميان ابعاد روحى امام، بعد عرفانش از ديرزمان براى اين ناچيز خيره‌كننده بود و موقعى كه آوازه شجاعت و درايت و قاطعيت و ديگر فضايلشان زبانزد همه بود، مرا حالت تأثر و تأسفى بود كه چرا بعد عرفان امام همچنان از مردم پوشيده است؟ و بارها اين تأسفم را به دوستان اظهار كرده بودم، ولكن خداى را شكر كه با طبع كتاب پرواز در ملكوت، از اين راز پنهان تا حدودى پرده برداشته شد...
- د)- به‌طورى كه از تاريخ كتاب پيداست تأليف آن به سال 1347ق، بوده... و به خاطر دارم در دوران تحصيلم در قم؛ يعنى پيش از شهريور 1320 از امام شنيدم كه فرمود شرح دعاى سحر اولين تأليف من است.
- ه)- بااينكه مطالب اين كتاب در سطح عالى بود و اكتفا به ترجمه آن بدون توضيح لازم از تعداد استفاده‌كنندگان مى‌كاست، مع‌ذلك به‌طورى كه ملاحظه مى‌شود به‌جز در موارد كمى تنها به ترجمه پرداخته شده است و از توضيح خوددارى شده است به دو جهت: اولا بضاعت علمى مترجم كافى نبود كه مطالب كتاب را آن‌چنان‌كه شايد توضيح و تشريح نمايد؛ ثانيا سنت معمول ميان فلاسفه و دانشمندان علوم عاليه آن است كه بنا ندارند اين‌گونه مطالب به‌صورتى باشد كه زبانزد عوام و افراد بى‌بهره از دانش كافى گردد؛ كه در اين صورت از طرفى حريم مقدس حكمت الهى محفوظ نمانده و از طرفى موجب اضلال و گمراهى افرادى كه نتوانند مطالب را آن‌چنان‌كه هست درك كنند، خواهد بود؛ «من عاجزم ز گفتن و خلق از شنيدنش» و اين سنّت حسنه مورد تقرير و امضاى اولياى خدا نيز هست؛ چنان‌كه در حديث است: نحن معاشر الأنبياء لا نكلّم النّاس إلاّ على قدر عقولهم...»[۳]
- براى اثر حاضر، فقط فهرست تفصيلى مطالب در آغاز، فراهم شده است و متأسفانه فهارس فنى (آيات، روايات و اصطلاحات و...) و حتى فهرست منابع آماده نشده است.
- در پاورقى‌هاى افزوده‌شده بر اين كتاب، افزون بر ذكر آدرس آيات و روايات و منابع مطالب مطرح‌شده، گاهى توضيحاتى در مورد برخى از مطالب متن، ذكر شده است. بين پاورقى‌هاى نویسنده و مترجم تفكيك صورت گرفته و به‌روشنى مشخص شده است كه پاورقى، نوشته نویسنده است (ر.ک: مثلاً متن كتاب، ص100، پاورقى 1؛ ص101، پاورقى 2 و...) يا متعلق به مترجم (ر.ک: همان، ص86، پاورقى 1؛ ص101، پاورقى 1؛ ص153، پاورقى 1؛ ص199، پاورقى 1 و...).
- به نظر مى‌رسد در يك داورى كلى: ترجمه حاضر، مطابق با متن اصلى و صحيح انجام و به‌صورت رسا و شيوا ارائه شده است و اشكال خاصّ و مهمّى در آن مشاهده نشد، ولى از آنجا كه مقابله تفصيلى ترجمه فارسى حاضر با متن عربى، كارى تخصصى است و فرصتى فراخ مى‌طلبد. داورى جزئى درباره چگونگى‌هاى اين برگردان مشكل است و پرونده آن را همچنان گشوده نگه مى‌داريم و جويندگان را به نظرخواهى از صاحب‌نظران امين و دقيق ارجاع مى‌دهيم.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.