القواعد النحوية
| نام کتاب | القواعد النحویة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حسینی خراسانی، قاسم (نويسنده)
ملکی اصفهانی، محمود (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | حوزه علميه قم، مرکز مديريت |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 هـ.ش یا 1427 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15425AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
القواعد النحوية، از آثار ارزنده استادان ادبيات عربى، حجج اسلام سيد قاسم حسينى خراسانى و محمود ملكى اصفهانى است كه در آن، يك دوره قواعد و مسائل نحوى با بيانى رسا و دقيق به‌صورت آموزشى و همراه با تمرينات كافى با استفاده از آيات و روايات و ادعيه توضيح داده شده است.
ساختار
مطالب اين كتاب، تقسيم به بخش و فصل و درس نشده، بلكه بر اساس عناوين رايج در علم نحو و تحت عناوين اصلى ذيل مطرح شده است: نحو، معرب و مبنى، نكره و معرفه، مبتدا و خبر، نواسخ ابتدا، أعلم و أرى و ...، فاعل، نائب فاعل، تعدى و لزوم فعل، مفاعيل، استثناء، حال، تمييز، حروف جرّ، اضافه، اعمال مصدر، اعمال اسم مصدر، اعمال اسم فاعل، اعمال اسم مفعول، اعمال صفت مشبهه، تعجب، افعل تفضيل، توابع، حروف ندا و احكامش، غير منصرف، اعراب فعل، عدد و خاتمه در جمله‌ها.
گزارش محتوا
در باره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
1. در مقدمه ناشر - كه در قم، تاريخ تابستان 1427ق، نوشته شده - بر چند نكته تأكيد شده است:
الف) اين اثر براى دانشجويان علوم اسلامى است كه در برنامه رايج در حوزه علميه قم درس نحو (1)؛ يعنى كتاب «هدايه» و «صمديه» را خوانده‌اند و سطح علمى اين كتاب اجازه مى‌دهد كه جايگزين كتاب «البهجة المرضية» و «شرح ابن عقيل» شود. شايان ذكر است كه اثر حاضر به‌صورت آزمايشى در برخى از مدارس حوزه علميه قم تدريس خواهد شد و بعد در پايان سال درسى، گزارش گرفته خواهد شد و از استادان و خبرگان در باره آن نظرسنجى صورت مى‌گيرد تا انتقادات و پيشنهادات مطرح‌شده براى اصلاح و تكميل آن مورد عنايت قرار گيرد و متن نهايى به‌صورت درس نحو (2) آماده شود و در همه مدارس حوزه‌هاى علميه توزيع گردد؛
ب) حجم كتاب چندان زياد نيست و تدريس آن نسبت به «البهجة المرضية» و «شرح ابن عقيل»، به فرصت كوتاه‌ترى نياز دارد؛ بنابراين، دانشجويان براى فراگيرى مطالب زمان بيشترى خواهند داشت و مى‌توانند درس‌ها را با هم مباحثه كنند و در گفتگوهاى علمى با استادان، مشكلات خود را برطرف سازند؛
ج) همه مثال‌هايى كه در اين كتاب آمده، از آيات قرآن كريم و احاديث شريف و اشعار پُرمعنايى انتخاب شده كه به‌طور معمول در ادبيات عربى به آن استشهاد مى‌شود، ولى تمرينات از آيات و روايات و ادعيه گزينش شده تا از سويى دانشجويان از بُعد ادبى‌اش بهره ببرند و از ديگر سو، با يارى الهى، بُعد معنوى‌اش روح آنان را پُرنور و مستفيض سازد [۱].
2. يكى از امتيازات اين اثر، تمرين‌هاى متعددى است كه در پايان كتاب در بخشى جداگانه آمده است. اين تمرينات در 18 قسمت و متناسب با مطالب درسى كه قبلاً ذكر شده، مطرح گشته است [۲].
3. يكى ديگر از امتيازات ارزنده اين كتاب، استفاده از آيات قرآن كريم است كه به فراوانى در سراسر كتاب ذكر شده است [۳].
4. از ديگر ويژگى‌هاى مثبت اين كتاب، استشهاد به روايات در متن [۴] يا در تمرينات [۵] است.
5. نويسندگان در پاورقى‌ها، مطالب عالمانه و مفيدى نوشته‌اند؛ گاه نام و نشان آيات و يا روايات مورد استفاده را آورده‌اند [۶] و گاه مآخذ برخى از مطالب مطرح‌شده را بيان كرده‌اند [۷] و گاهى توضيحاتى فراتر از سطح علمى متن نوشته‌اند [۸] و گاه برخى از اشعار منظومه مشهور نحوى «ابن مالك» را يادآورى كرده‌اند [۹] و گاه معناى لغات را توضيح داده‌اند [۱۰]. همچنين نويسندگان گاهى تحقيقى ادبى و مفصل از برخى از منابع مهم مانند «شرح الكافية» آورده‌اند [۱۱].
6. شگفت‌آور است كه نويسندگان در فهرست منابع، مشخصات كامل مانند نام مؤلف، ناشر، نوبت چاپ، زمان و مكان انتشار و... را نياورده و فقط نام كتاب را نوشته و به همان بسنده كرده‌اند! [۱۲]. عجله و كم‌دقتى و ناهماهنگى در تنظيم اين فهرست 51 عددى پيداست؛ چنان‌كه در شماره 29 نام دو كتاب را به‌عنوان يك كتاب آورده‌اند! [۱۳]. در اكثر موارد نام نويسنده نيامده، ولى گاهى مانند شماره 18 و 31 ذكر شده است! [۱۴].
7. يكى ديگر از امتيازات اثر حاضر، استناد به منابع معتبر است و تقريباً همه مطالب كتاب، حتى تمريناتش مستند و همراه با ذكر منابع است و البته گاه و به‌ندرت فراموش شده كه منبع، يادآورى شود؛ به‌عنوان مثال نام شاعر و مأخذ اين بيت:
| «ألا كلّ شيء ماخلا الله باطل | و كل نعيم لامحالة زائل» |
|---|
، نيامده [۱۵].
پانويس
- ↑ القواعد النحوية، ص 6
- ↑ همان، ص 287 - 310
- ↑ همان، ص 17، 18، 24، 26، 29، 30 و...
- ↑ مثلاً: همان، ص 20، 162 و...
- ↑ مثلاً: همان، ص 291، 292، 294، 295، 296، 297، 298، 299، 300، 301، 302، 303، 305 و...
- ↑ مثلاً: همان، ص 15، پاورقى 3؛ ص 50، پاورقى 4، 5، 7 و 8؛ ص 114، پاورقى 1، 2، 4 و 5
- ↑ به‌عنوان مثال: همان، ص 15، پاورقى 1
- ↑ مثلاً: همان، ص 24، پاورقى 1 و 2
- ↑ مثلاً: همان، ص 30، پاورقى 1 و 6؛ ص 146، پاورقى 3
- ↑ به‌عنوان مثال: همان، ص 37، پاورقى 4؛ ص 76، پاورقى 1؛ ص 145، پاورقى 2 و ص 146، پاورقى 1 و 2
- ↑ مثلاً: همان، ص 223، پاورقى 2
- ↑ همان، ص 311 و 312
- ↑ همان، ص 312
- ↑ همان، ص 311 و 312
- ↑ همان، ص 303
منابع مقاله
القواعد النحوية، السيد قاسم الحسيني الخراساني و محمود الملكي الاصفهاني، مديرية العامة للحوزة العلمية بقم المشرفة، الطبعة الأولى 1427ق.