نرم‌افزار کتابخانه جامع طب (سنتی و اسلامی) 1.5
کتابخانه جامع طب، در زمینه طب سنتی، نرم‌افزاری است مشتمل بر منابع و مصادر معتبر پزشکی که دربردارنده متن کامل 906 عنوان کتاب و رساله طبّی در 1200 جزء، به زبان: فارسی، عربی، اردو و انگلیسی، شامل موضوعاتی مانند: – طبّ قرآنی – طبّ روایی – احکام پزشکی – اخلاق پزشکی...
| کتابخانه جامع طب (سنتی و اسلامی) | |
|---|---|
| 1.5 | |
 | |
مشخصات عمومی نرم‌افزار کتابخانه جامع طب (سنتی و اسلامی)
نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، یکی از مهم‌ترین تولیدات برون‌خط (Offline) مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که با بهره‌گیری از موتور جستجوی قدرتمند و منعطف طراحی‌شده در مرکز، مخاطبان را قادر می‌سازد تا با تعیین دامنه‌های گوناگون پژوهشی از طریق پایانه‌های چندزبانه به جستجو در آثار و منابع کتابخانه‌ای مورد نیاز خود بپردازند.
نرم‌افزار کتابخانه‌ای طب (سنتی و اسلامی)، دربردارنده مهم‌ترین و ارزشمندترین کتاب‌های معتبر طبی شکل‌گرفته در طول تاریخ تمدن اسلامی تا عصر حاضر است که در قالب‌های مختلفی (اعم از جدید و قدیم) منتشر شده‌اند. دامنه زمانی، زبانی و جغرافیایی منابع و اطلاعات عرضه‌شده در این نرم‌افزار، محدود به عصر، زبان و منطقه جغرافیایی خاصی نیست، بلکه اغلب منابعی که در پرتو فرهنگ و تمدن اسلامی شکل گرفته و به ما رسیده‌اند، پس از تحقیق و تنقیح منابع، در این نرم‌افزار کتابخانه‌ای جای می‌گیرند؛ لذا دامنه منابع عرضه‌شده در این نرم‌افزار، دارای گستره‌ای از غرب اسلامی (اندلس) تا شرق اسلامی (هند) در عصر تمدن اسلامی است.
اهداف و ضرورت‌های اجرای این طرح
الف) اهداف کلیدی:
گردآوری و عرضه یکپارچه منابع گران‌سنگ «طب سنتی و اسلامی و خواص داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی» در محیط دیجیتالی؛ گردآوری و عرضه آیات و روایات طبی و دارویی و ایجاد زمینه مناسب برای تطبیق و تحقیق در آنها؛ ایجاد قابلیت‌های جستجو، تطبیق و فیش‌برداری منسجم از اطلاعات و منابع گفته‌شده در بالا، بر پایه نشان‌گذاری‌های (Formatting) عمومی اجزای مختلف متنی.
ب) ضرورت‌ها:
ایجاد دست‌مایه مناسب برای پژوهش و نظریه‌پردازی در حوزه «طب سنتی و اسلامی و داروها» و تاریخ طب سنتی؛ ترویج آثار و منابع دست اول «طب سنتی و اسلامی و خواص داروها» متعلّق به میراث کهن و اسلامی که گاه از سوی دیگران با عناوین متعلّق به ملل و اقوام دیگری عرضه می‌شوند؛ شناسایی بیشتر دانشمندان، داروشناسان و اطباء مسلمان با تأکید بر آثار آنها؛ تثبیت سهم دانشمندان مسلمان در حوزه طب و دارو؛ ارتقای سهم «طب سنتی و داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی» در سرانه دارو و درمان ملل مسلمان، به‌ویژه ایرانیان.
مخاطبان این برنامه
مخاطبان این نرم‌افزار، عبارتند از:
- پزشکان و داروسازان؛
- پژوهشگران تاریخ علم، به‌خصوص تاریخ «طب سنتی و اسلامی و داروهای گیاهی»؛
- گیاه‌شناسان، جانورشناسان و معدن‌شناسان علاقه‌مند به خواص داروهای نباتی، حیوانی و معدنی؛
- پژوهشگران شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی؛
- علاقه‌مندان به «طب سنتی و اسلامی و داروهای گیاهی»؛
- پژوهشگران حوزه فرهنگ و ادب پارسی کهن.
محتوای این نرم‌افزار
- بخش کتابخانه، همانند سایر برنامه‌های کتابخانه‌ای مرکز، از کارتابل نمایش متون، جستجو، همراه با قابلیت‌هایی مانند: قرآن، لغتنامه و... همراه با ابزارهای پژوهشی برخوردار است.
- این کتابخانه شامل مجموعه‌های ذیل است:
- کتب طبی (تصویری و تایپی)، 906 عنوان کتاب و رساله در 1200 جزء با دسته‌بندی ذیل:
- کتب طبی مرجع؛
- کتب طبی عمومی؛
- کتب طبی اسلامی؛
- کتب طبی منظوم؛
- کتب طبی فارسی؛
- کتب طبی عربی؛
- کتب طبی اردو و انگلیسی؛
- کتب احکام و اخلاق پزشکی؛
- کتب اصطلاحات و الفاظ طبی؛
- کتب تصویری.
- بخش فرهنگ‌نامه، استخراج 51388 اصطلاح و الفاظ طبی از 69 کتاب طب سنتی و 70629 پیوند بین آنها و متون مربوطه.
- بخش نگارخانه: نمایش 9000 تصویر در دو موضوع:
الف- مفردات دارویی (در سه بخش نباتی، حیوانی و معدنی) با ذکر نام علمی، خانواده، انگلیسی گیاهان و نام‌های دیگر آنها با زبان و گویش‌های مختلف؛
ب- آناتومی و تشریح (تصاویر اندام انسان بر اساس قانون بوعلی).
قابلیت‌های نرم‌افزاری این برنامه
- ارائه کامل متون به‌صورت کتابخانه الکترونیکی؛
- ارائه منابع قرآنی و روایی با اعراب کامل؛
- پژوهش در متون از طریق فهرست کلمات، جستجوی ترکیبی واژه‌ها و فهرست‌سازی؛
- ارائه پاسخ جستجو در دو سطح اجمالی «آدرس منبع» و تفصیلی «نمایش متن»؛
- ارائه فرهنگ‌نامه لغوی قرآنی و عمومی به همراه جستجو در مشتقات و ریشه کلمات؛
- دسترسی به اطلاعات متون بر اساس نمودار درختی ابواب و فصول متن؛
- ارتباط همه متون با لغت‌نامه‌های برنامه؛
- ارائه فهرست اصطلاحات و الفاظ طبی و ارتباط متون با آنها؛
- امکان حاشیه‌نویسی، رنگی‌کردن متن، علامت‌گذاری و نمایه‌زنی متن؛
- امکان یادداشت‌برداری از تمام اطلاعات متن، با انتقال به صفحه نور ادیت و ذخیره‌سازی آن؛
- امکان انتقال متون به محیط word برای ویرایش یا استفاده در نگارش مقالات و تألیف کتاب بدون نیاز به حروف‌چینی مجدد؛
- امکان جستجوی همزمان چندین کتاب و نمایش متون؛
- امکان دسته‌بندی حاصل جستجو؛
- امکان چاپ تمام اطلاعات؛
- ارائه کتاب‌شناسی، نسخه‌شناسی و زندگی‌نامه مؤلفان به همراه تصاویر روی جلد کتب (لازم به ذکر است که این امکان کامل نمی‌باشد و ان‌شاء‌الله در نسخه‌های بعدی برنامه نواقص آن برطرف می‌گردد)؛
- امکان دسته‌بندی کتب بر اساس موضوع و اثر؛
- در دسترس قرار دادن اسکن تمام صفحات کتاب‌های خاص و پیوند آنها با متون تایپی؛
- در دسترس قرار دادن اسکن کتاب‌های تصویری که تاکنون تایپ نشده است.
تغییرات اساسی نسخه 5/1 کتابخانه جامع طب نسبت به نسخه 1
- اضافه شدن بخش نگارخانه با 9000 تصویر مفردات دارویی در سه بخش نباتی، حیوانی، معدنی و تصاویر مربوط به اعضاء و جوارح بدن انسان با قابلیت کپی‌برداری از آنها؛
- استغنای بخش فرهنگ‌نامه با استخراج 51388 واژه از 69 کتاب طب سنتی و 70629 پیوند بین آنها و متون مربوطه؛
- افزودن هشت کتاب تصویری و منحصر به فرد خطی به بخش کتابخانه:
- کتاب القانون فی الطب محشی (با حواشی بسیاری از شارحین معروف)؛
- شرح العلامة الحلی علی القانون؛
- شرح الجیلانی علی القانون (شرح کتاب سوم و چهارم)؛
- ترجمه فارسی شرح الأسباب و العلامات؛
- شرح الموجز (الإیجي)؛
- شرح الموجز (الشرواني)؛
- ذخیرۀ خوارزمشاهی؛
- المهذب في طب العین.
- تصحیح بسیاری از اغلاط کتب تایپی که با علامت سؤال ارائه شده بود به ویژه در کتاب هایی که از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. مانند: تحفۀ ناصریه، الأغراض الطبیه، خزائن الملوک، مفرح القلوب، شرح الموجز اقسرایی و ... که کاملا تصحیح گردید؛
- ارائه لینک‌های تصاویر داخل کتاب ها جهت نمایش تصویر (تصاویر داخلی 23 عنوان کتاب)؛
- پیوند صفحات کتب تایپ شده به صفحات تصویری آنها (65 عنوان کتاب متن و تصویر)؛
- حذف 28 عنوان از کتبی که فاقد اجازۀ مالک اثر بود.
کارهای آینده
اولویت‌هایی که برای ارتقای نرم‌افزار طب سنتی و اسلامی در دستور کار قرار دارد و ان‌شاء‌الله به‌صورت دانشنامه‌ای عرضه خواهد شد، عبارت است از:
- افزودن کتاب‌هایی که به نسخه اول نرسیده بود، مانند قانون نسخه تهران که تایپ آن به اتمام رسیده و در دست تصحیح می‌باشد و همچنین افزودن کتاب‌هایی که هنوز بخش مالکیت معنوی مرکز اجازه نشر الکترونیکی آنها را اخذ نکرده است؛
- تصحیح بهتر کتاب‌های خطی و سنگی که ناقص انجام شده و عجالتاً برای استفاده در برنامه قرار داده شده است، مانند اکسیر اعظم ناظم جهان؛
- گنجاندن فهرست ابواب کتاب‌های خطی و سنگی و مرتبط ساختن آن با صفحه مربوطه؛
- گنجاندن تصاویر مفردات دارویی با اسامی علمی آن و آناتومی تشریح بدن انسان و مرتبط ساختن آنها با فهرست‌ها و متون مربوطه؛
- فرمت‌گذاری کتاب‌های طبی و بر اساس آن تهیه فهارس گوناگون مانند فهرست مفردات دارویی، مبانی طب، بیماری‌ها و داروسازی و صنعت؛
- تهیه طبقات الأطبا و شرح‌حال طبیبان اعصار و قرون مختلف؛
- تهیه سیستم مترادفات و مرتبطات در خصوص مفردات دارویی و بیماری‌ها؛
- پیوند متون طبی ارزشمند مانند قانون، موجز و قانونچه با کتب مربوطه (ترجمه، شرح و تلخیص)؛
- ارتقای قالب کتابخانه و عرضه آن به‌صورت ریسایزی و یونی کدی، با قابلیت مقایسه متون به‌صورت خودکار و با دیگر قابلیت‌های نوین فنی.
یادآوری و هشدار
نرم‌افزار کتابخانه جامع طب (سنتی و اسلامی)، نرم‌افزاری پژوهشی و تحقیقاتی است که زیرساخت مناسبی را برای پژوهشگران عرصه پزشکی سنتی فراهم آورده تا بتوانند با صرف کمترین زمان به‌صورت جامع و گسترده به تحقیقات مورد نیاز خود بپردازند؛ بنابراین، استفاده‌ی درمانی از این نرم‌افزار منوط به علم و آگاهی لازم در زمینه طب و آشنایی با مبانی طب سنتی می‌باشد و بدون این آگاهی، استفاده افراد غیر متخصص از نسخه‌های درمانی موجود در نرم‌افزار برای درمان بیماری‌ها صحیح نمی‌باشد. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نسبت به هرگونه درمان بدون صلاح‌دید پزشک متخصص طب سنتی هشدار داده و هیچ مسؤلیت قانونی و شرعی در خصوص استفاده درمانی از نرم‌افزار را به عهده نمی‌گیرد.
«كليه حقوق مادى و معنوى اين نرم‌افزار متعلق به مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى مى‌باشد».