مشارق الأصول المتعلقة بالقوانين وبعض الفصول
| مشارق الأصول المتعلقة بالقوانين وبعض الفصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (نويسنده) اصولی خویی، محمود بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | قوانين الاصول. حاشيه |
| ناشر | مطبعه مشهدي اسد آقا |
| مکان نشر | ايران - تبريز |
| سال نشر | 1312ق. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | ميرزاي قمي، ابو القاسم بن محمد حسين، 1151 - 1231ق. قوانين الاصول - نقد و تفسير اصول فقه شيعه - قرن 13ق. |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م9 ق9032 / 159 BP |
مشارق الأصول المتعلقة بالقوانين وبعض الفصول، شرح آیت‌الله حاج میرزا محمود بن محمد خویى تبریزى (1236-1314ق) بر کتاب «قوانين المحكمة في الأصول» مشهور به قوانین میرزاى قمی و بخش‌هایی از کتاب «الفصول في علم الأصول» است. در این نسخه چند رساله و حاشیه دیگر از جمله حاشیه ملا علی خویی بر کتاب رسائل نیز آمده است.
نویسنده در ابتدای کتابش، میرزا ابوالقاسم قمی را عالمی محقق و استاد کل در زمانش و مورد قبول علمای بزرگ پس از خود و کتاب قوانین او را از بهترین کتب اصولی و مشتمل بر تحققات عمیق و مطالب دقیق دانسته است. به اعتقاد وی می‌توان از بیشتر الفاظ این کتاب چند وجه و احتمال برداشت کرد و به همین دلیل محققان بر آن ایرادات و اشکالاتی وارد نموده‌اند. این موضوع سبب شد که میرزا محمود تبریزی تصمیم به نگارش تعلیقه‌ای بر این کتاب بگیرد که آن را مشارق الأصول نامید[۱].
در این کتاب به شیوه رایج در شروح با ذکر «قوله» بخشی از عبارت قوانین ذکر شده است. سپس با «إلخ» یا «نقول» یا «اعلم» و مانند آن، متن از شرح مشخص گردیده است.
در صفحه 229 کتاب، مقاله کوتاهی با موضوع أصالة الطهارة به قلم اصولی بزرگ وحید بهبهانی (متوفی 1205ق) ارائه شده است.
از صفحه 248 تا صفحه 266 کتاب به رساله «تشريح الأصول في شرح كفاية الأصول» اختصاص یافته است. کتاب تشريح الأصول «صغیر» تا آخر مبحث مطلق و مقید و حاوی بحث طلب و اراده به قلم ملا علی نهاوندی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری است[۲].
در صفحه 267 «الرسالة الحرفية» سید شریف جرجانی دیده می‌شود که رساله کوتاهی است.
در انتهای کتاب نیز حاشیه ملا علی خویی (متوفی 1309ق) از شاگردان شیخ انصاری آمده است. این حاشیه مباحث اوائل کتاب رسائل شیخ انصاری ازاول قطع تا اواخر اجماع را در بر دارد[۳].
شارح برای برخی از عبارات کتاب، توضیحاتی را در حاشیه کتاب ارائه نموده است. گاه نیز بیتی فارسی در فضیلت علم و دانش نوشته است:
ای خوش آن قومی که علم آموختند نام نیکو را به علم اندوختند[۴].
این کتاب به خطی خوش در سال 1312ق، توسط میرزا محمد عبدالصمد نگارش و به چاپ سنگی منتشر شده است[۵].