تفسیر النهر الماد من البحر المحیط
| نام کتاب | تفسیر النهر الماد من البحر المحیط |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الـبحر المحیط فی التفسیر. تلخیص |
| پدیدآورندگان | ضناوی، بوران (مقدمه نويس)
ضناوی، هدیان (مقدمه نويس) ابوحیان، محمد بن یوسف (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 95/5 /الف24 ب3012 |
| موضوع | تفاسیر ادبی - قرن 8ق.
تفاسیر اهل سنت - قرن 8ق. |
| ناشر | دار الجنان |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1407 هـ.ق یا 1987 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11066AUTOMATIONCODE |
تفسير النهر المادّ من البحر المحيط اثر ابوحيان اندلسى (متوفى 754ق)، تفسيرى ادبى است از قرآن كريم كه در حقيقت مختصر كتاب ديگر ابوحيان تحت عنوان «البحر المحيط في التفسير» است. كتاب مذكور توسط خود او خلاصه شده است و فشرده آنچه را كه در آن كتاب به تفصيل گفته بود، در اين تفسير وجيز آورده است و راهى هموارتر براى پويندگان به منظور دسترسى به نكات و ظرافت‌هاى قرآن، فراهم كرده است.
«البحر المحيط» از تفاسير مهم قرآن كريم به شمار مى‌رود و ابوحيان آن را در 710ق در روزگار حكومت الناصر هنگامى كه در قبه منصوريه به تدريس تفسير مشغول بود نوشته است. وى در تفسير آيات، نخست معانى مختلف هر واژه را با ذكر شواهد مختلف ذكر كرده است، سپس با توجه به آراء نحويان كهن و به ويژه سيبويه، احكام نحوى هر آيه را به تفصيل بيان داشته است. از همين‌رو در اين كتاب، روح نحو بيشتر از روح تفسير حاكم است. پس از آن مؤلف به شان نزول هر آيه و مناسبت و ارتباط آن با آيات قبل و بعد و نيز قرائت‌هاى مختلف پرداخته است. وى در اين تفسير چنانكه خود مى‌گويد به ظاهر آيات توجه داشته و هرگونه تاويل به گونه‌اى كه در تفاسير صوفيان و باطنيان آمده را مردود شمرده است (ر.ك: فاتحى‌نژاد، عنايت الله، ج5، ص420).
در «النهر المادّ» نيز مانند «البحر المحيط»، تفسير تمام سوره‌هاى قرآن آمده است، با اين تفاوت كه در اين كتاب، به تفصيل مطالب پرداخته نشده و مباحث به صورت مختصر، ارائه گرديده است، به‌گونه‌اى كه «البحر المحيط» در يازده جلد سامان يافته اما «النهر المادّ»، در دو جلد تنظيم شده است.
تحقيق و تصحيح اين كتاب را بوران الضناوي و هديان الضناوي برعهده داشته‌اند. در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى از محققان افزوده شده و در آن، علاوه بر ارائه زندگى‌نامه ابوحيان، به بررسى نسخ كتاب پرداخته شده است (مقدمه، ج1، ص3- 5).
اين كتاب يك بار در حاشيه «البحر المحيط» به چاپ رسيده و بار ديگر به كوشش بوران الضناوى و هديان الضناوى به‌طور مستقل در بيروت (1407ق1987/م) منتشر شده كه نسخه حاضر است و فهرست مطالب كتاب، در انتهاى جلد دوم جاى گرفته است.
منابع مقاله
1- مقدمه و متن كتاب.
2- فاتحى‌نژاد، عنايت الله، «دائرة المعارف بزرگ اسلامى»، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى و همكاران (چاپ دوم)، تهران، 1378.