باب مدينة العلم

    از ویکی‌نور
    ‏ باب مدينة العلم
    باب مدينة العلم
    پدیدآورانکاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا (نويسنده)
    ناشرمؤسسة کاشف الغطاء العامة
    مکان نشرعراق - نجف اشرف
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    باب مدینة العلم، اثر علی بن محمدرضا کاشف‌الغطاء (متوفی 1411ق)، کتابی است فقهی به زبان عربی.

    ساختار

    کتاب حاوی مقدمه و متن در بیست‌ونه مطلب است. برخی از این مطالب دارای فصولی هستند.

    گزارش محتوا

    این اثر، در (باب) شهر (مدینة) فقه یا آنچه مفید بصیرت و آگاهی است می‌باشد که خالی از پرحجمی (پرگویی) و ملامت است. در آن کوشش زیادی شده که برای خوانندگان مفید واقع گردد به‌گونه‌ای که جهت تفقه آنان راهگشا و مفید آگاهی‌شان باشد و نیز سعی شده به آنان روش‌های این علم را به‌صورت مستقیم و به ‌دور از مسائل جانبی بیاموزد. این اثر به روش حیرت‌انگیزی مشتاقان را به اسرار این علم متصل می‌کند و رویکردی برای شناخت اصول آن را به دنبال دارد و نیازها را برطرف می‌سازد و مسائل مفید و موردعلاقه را به سرانجام می‌رساند[۱].

    نویسنده درباره زمان نگارش کتابش چنین می‌گوید: زمانی که سنم بین بیست تا سی سال بود من هر آنچه از مطالب سودمند این علم را که به ذهنم می‌رسید و نیز در کتب گذشتگان وجود داشت، گردآوری نمودم و بر اساس مطالب و فصولی مرتب نمودم[۲].

    همان‌طور بیان شد کتاب حاوی بیست‌ونه مطلب است.

    ایشان مطلب اول را طی سه فصل به تعریف، موضوع و غایت علم فقه اختصاص داده[۳] و در مطلب دوم، ابتدا معانی لغوی و اصطلاحی دین را موردبررسی قرار داده، سپس در فصل دوم و سوم علت نیاز به شریعت و رابطه دین با سیاست را شرح داده است. ایشان در فصل پایانی این مطلب می‌گوید در اسلام بر خلاف ادیان دیگر، سیاست با دین؛ و زندگی با شریعت اسلامی گره‌خورده به‌گونه‌ای قانون‌گذار در این دین، احکام برای فرد، خانه و اجتماع وضع کرده است و از عالمان دین خواسته که بر پند دادن به ظالمان و گرسنگی مظلومان کوتاهی نکنند[۴].

    در مطلب سوم با عنوان اسلام و شریعت اسلامی، هشت فصل آمده که در آن مطالبی چون وجه نام‌گذاری اسلام، اصول اسلام، ویژگی‌ها و دلیل نزول این دین در جزیرة‌العرب، علوم شریعت اسلامی، دلیل نزول اسلام و احکام آن به‌صورت تدریجی، هر اتفاق و واقعه‌ای داری حکم شرعی است و اینکه پیامبر(ص) همه احکام آن وقایع را بیان نموده است، می‌باشد[۵].

    در مطلب چهارم ابتدا دین شرح شده سپس فلسفه آن بیان گردیده و در پایان مذهب و اقسام آن توضیح داده شده است[۶].

    در مطلب پنجم، اقسام هشتگانه قوانین فقهی (فردی، دعاوی، بین‌المللی، مجازات‌ها، مباشر و غیر مباشر، وضعی و طبیعی، مدون و مسطور و...) موردبررسی قرار گرفته و در مطلب ششم اجزاء علوم و علم فقه شمارش شده است.

    وجه تمایز علوم از یکدیگر؛ چیستی، چرایی، کجایی، چگونگی و ... علم فقه در دو مطلب بعدی توضیح داده شده و در مطلب نهم، علل چهارگانه علم فقه بیان گردیده است. این چهار علت شامل علت مادی، علت صوری، علت فاعلی و علت غایی می‌شود[۷].

    نویسنده در مباحث بعدی و ضمن بیست مطلب به مباحث مرتبط با علم فقه و فقیه پرداخته که شامل جایگاه و تقسیمات علم فقه، انواع کتب فقهی، مراتب چهارگانه فقیه، روش اثبات فقاهت فقیه، اجتهاد در فقه، فتوی، تقلید، ولایت، تحکیم، قضاء و حکم، مرجعیت عامه، نزاع در مسائل فقهی، اجازه، مدرسه فقهی و مدرسه رأی، مؤسسات فقهی و نقش علم می‌شود.

    وضعیت کتاب

    کتاب فاقد پاورقی است.


    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه، ص2
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: متن کتاب، ص2-71
    4. ر.ک: همان، ص73
    5. همان، ص73-77
    6. ر.ک: همان، ص80-83
    7. همان، ص101

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها