المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر
المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر، اثر ابوالفتح ضیاءالدین نصرالله بن محمد بن محمد عبدالکریم، معروف به ابن اثیر است که در موضوع علم بلاغت و بیان اسرار الفاظ و معانی و تفصیل انواع آنها، به زبان عربی نوشته شده و توسط محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مورد تحقیق قرار گرفته است.
| المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن اثیر، نصرالله بن محمد (نويسنده) عبدالحمید، محمد محیی‌الدین (محقق) |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1999م , 1420ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن اثير، نصر الله بن محمد، 558 - 637ق. المثل السائر في ادب الکاتب و الشاعر - نقد و تفسير ادبيات عربي - مجموعه‌ها |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /م2 1378 4217 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مقدمه محقق، شرح زندگانی نویسنده و متن اصلی که در یک مقدمه (دارای ده فصل) و دو مقاله، در دو جلد، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
این کتاب، مشهورترین اثر ضیاءالدین است و در بیشتر منابع از وی به‌عنوان «صاحب المثل السائر» یاد می‌کنند.
موضوع کتاب، بیان اسرار الفاظ و معانی و تفصیل انواع آنهاست. مؤلف غالبا بخشهایی از رسائل خود را به‌عنوان الگوی منتخب کتابت میآورد.
شهرت فوقالعاده این کتاب، شاید اولا به سبب تدریس آن توسط مؤلف در موصل و بغداد، ثانیا به سبب، جنبه تعلیمی آن باشد. سبک خاص نگارش و بیان ضیاءالدین را نیز نباید نادیده گرفت. این کتاب، ابن ابیالحدید را آن‌چنان برانگیخت که در مدت 13 یا 15 روز، کتاب «الفلك الدائر علی المثل السائر» را در رد آن نوشت و آن را بیآنکه بازخوانی کند، شتاب‌زده تقدیم کتابخانه مستنصریه بغداد کرد. اقدام ابن ابیالحدید، برخلاف آنچه وی با نام‌گذاری کنایت‌آمیز ردیهاش آرزو کرده بود، باعث گردید که از آن زمان تاکنون کتابهای متعددی در تأیید و رد «المثل السائر» نوشته شود و موجب جاودانگی آن گردد[۱]
ابن خلکان، درباره این کتاب مى‌گوید: «هر آنچه به فن کتابت مرتبط بوده است، در آن جمع آورى شده است»[۲].
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و دو مقاله است. مقدمه، بر محور بیان و ادوات و ابزار آن و نیز بر محور شاعر و کاتب و آنچه این دو باید به آن آراسته باشند، می‌چرخد و در ده فصل با موضوعات زیر نگارش یافته است: موضوع علم بیان، آلات علم بیان، حکم بر معانی، ترجیح بین معانی، جوامع کلم، حکمتی که گمشده مؤمن است، حقیقت و مجاز، فصاحت و بلاغت، ارکان کتابت و راه تعلم کتابت.
مقاله اول، در صناعت لفظى است که در دو بخش الفاظ مفرده و مرکبه تنظیم گشته است[۳].
از جمله مطالبی که در این مقاله، مورد بحث و بررسی قرار گرفته، عبارتند از: تفاوت در الفاظ و وحشی و مبتذل از آنها، سجع، تصریع، تجنیس، موازنه و...[۴].
مقاله دوم، در صناعت معنوى است. نویسنده در این مقاله، نخست از خطابه و شعر و کتابت، سخن گفته و نمونه‌هایی از نوشته‌ها و رساله‌های خود را آورده، سپس مباحث این صناعت را در شانزده نوع بیان کرده که هر نوعی به جانبی از جوانب معنا مربوط می‌گردد؛ مثل: ایجاز، استدراج، اطناب، عطف، تقدیم و تأخیر و...[۵].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.
پاورقی‌ها، مشتمل است بر ذکر منابع، نسخه‌بدل‌ها، ترجمه شعرایی که در متن از آنها یاد شده و...