الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر، بحوث فقهية
| الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر، بحوث فقهية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نوری همدانی، حسین (نویسنده) |
| ناشر | مهدي موعود (عج) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1434ق |
| چاپ | 4 |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ن9الف8 196/6 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر، اثر آیت‌الله حسین نوری همدانی (متولد 1304ش) از جمله آثار فقهی استدلالی در موضوع امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و مبانی و شرایط آن است. این اثر به زبان عربی در یک جلد منتشر شده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه و شش فصل است که مباحث هر یک از فصول با استناد به آیات و روایات مطرح شده است.
گزارش محتوا
اکثر فقهای معاصر، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را واجب کفایی می‌دانند که با قیام بعضی از مکلفین از دیگران ساقط می‌شود. تفصیلی نیز از سوی برخی از محققین بیان شده است که امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر دارای دو دایره است:
- دایره وسیعی که در آن توجه به مقدمات و تجهیزات برای زمینه‌سازی و توسعه و گسترش در جهت معروف و نیکی‌ها، و آماده‌سازی عوامل و تجهیزات برای رفع و دفع منکرات است؛ در این صورت، این دو فریضه وجوب عینی خواهند داشت و بر تک‌‌تک مکلفین واجب است تا برای به دست آوردن این اهداف، تلاش بی‌وقفه‌ای داشته باشند.
- دایره محدودی که توجه آن به نیکی یا نیکی‌های خاص است که فعلاً در جامعه ترک شده و یا بدی‌های مخصوص که فعلاً در جامعه وجود دارند یا ترس پیدایش آن‌هاست؛ در این صورت، وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، کفایی خواهد بود[۱].
این کتاب، از مجموعه درس‌های فقهی حضرت آیت‌الله حسین نوری همدانی (دامت برکاته) است، که دنباله درس‌های دیگر، به سال 1350ش در جمع طلاب کثیری در حوزه علمیه قم، پیرامون «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر» در ابعاد مختلف، القاء و بررسی شده است، سپس ایشان با تجدیدنظر و تهذیب و تکمیل، آن را به عربی تنظیم نموده‌اند، و در سال 1350ش که خفقان و سانسور رژیم شاهنشاهی همه‌جا را فراگرفته بود، بسیار سعی شد که این کتاب در ایران چاپ شود، ولی دستگاه طاغوتی جداً از آن جلوگیری کرد، و ناگزیر در لاهور پاکستان به طبع رسید[۲].
این کتاب در شش فصل، تنظیم شده است:
- بررسی آیات قرآن درباره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر. در مورد آیات قرآن در رابطه با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر برای اینکه بررسی‌ها از همدیگر مشخص گردد، در سه عنوان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است: ترتیب آیات قرآن درباره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، مفاد و شرح معانی این آیات و تبیین اینکه بین این آیات هیچ‌گونه تعارض و منافاتی وجود ندارد[۳].
مؤلف تفسیر المنار محمد عبده (متوفی 1323ق) می‌گوید: قیام به وظیفه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر ناگزیر باید در سه مرحله و در سه سطح اجرا گردد: اول در سطح عموم امت اسلامی به‌گونه‌ای که هر فردی از مسلمین در حد توان خود دیگری را امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نماید. دوم در سطح همین امت اسلام باشد، ولی گروهی از افراد مخصوص خود را مجهز و آماده برای اجرای این دو فریضه مهم نمایند، و در این راه، مقدمات لازم مانند علم، تجربه، تجهیزات مناسب و شرایط دیگر را فراگیرند. سوم در سطح جهانی به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بپردازند، و این کار نیز نیاز به گروه و جمعیت مخصوص از امت اسلامی دارای تجهیزات لازم دارد که خود را برای دعوت جهانی (و صدور انقلاب اسلامی به جهان) آماده سازند، و مردم جهان را با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر خود به‌سوی سعادت و رستگاری دعوت کنند[۴].
- در فصل دوم، روایات پیامبر(ص) و ائمه اهل‌بیت(ع) در رابطه با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بررسی شده است. این روایات بسیار فراوان هستند، و مشتمل بر تأکیدات شدید و تعبیرهای کوبنده می‌باشند. وقتی آن‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کنیم برگشت آن‌ها به سه قسم خواهد شد:
- #روایاتی که دلالت بر اصل وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با تأکیدهای شدید و گویا دارند؛ مانند روایتی از امام باقر(ع): وای به حال ملتی که با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر تسلیم خدا نمی‌گردند[۵].
- روایاتی که دلالت بر اهمیت این دو فریضه الهی در میان سایر فرایض و واجبات الهی دارند؛ مانند روایت دیگری از امام باقر(ع): در آخرالزمان، در میان مردم قومی پدید می‌آیند ریاکار و به‌ظاهر عبادت‌کننده و پارسا، ولی از لحاظ درک و رشد عقلی ناقص، و کارشان بیهوده است، به دنبال وسائل رخصت در ترک امربه‌معروف می‌روند، و آن مواردی است که از ضرر و زیان ایمن گردند[۶].
- روایاتی که مشتمل بر تحذیر و هشدار عذاب برای ترک‌کنندگان این دو فریضه می‌باشند و بیانگر عواقب شوم ترک آن هستند؛ مانند اینکه امام رضا(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرمود: وقتی‌که امت من از امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، شانه خالی کردند و آن را به یکدیگر واگذار نمودند، حتماً بدانند که با هلاکت و عذاب الهی روبرو خواهند شد[۷].
- واژه معروف به معنی چیزی است که عقل و فطرت پاک آن را به نیکی بشناسد، و واژه منکر آن است که عقل و فطرت پاک آن را به نیکی نشناسد، بلکه آن را کار بد بشناسد، و به عبارت ساده کلمه معروف یعنی خوب و کلمه منکر یعنی بد. و این دو معنی (خوب و بد) دارای شاخه‌های بسیار است، و تنها انحصار به آنچه در ذهن ما می‌آید، نیست[۸].
- فصل چهارم مشتمل بر چگونگی وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر (از عقلی، شرعی، عینی و کفایی) و بررسی مشروح این مطلب است[۹].
- فصل پنجم حاوی بررسی شرایط وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، به‌طور مشروح است. همه امامان شیعه از جمله امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) همچون روش اجداد پاک خود هرگز دست از امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر برنداشتند، تا در این راه به شهادت رسیدند. و به‌راستی اگر آن‌ها مبارزه نمی‌کردند، و با روش مسامحه‌کاری و به‌اصطلاح، لیبرالی با طاغوتیان رفتار می‌کردند، هرگز به شهادت می‌رسیدند؟ مسلماً پاسخ منفی است[۱۰].
- گفتار علما و فقها به‌اتفاق رأی و بدون اختلاف این است که مراتب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر سه مرتبه است: انکار با قلب، انکار با زبان و انکار با عمل[۱۱].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده و در پاورقی‌های کتاب آدرس آیات و روایات و برخی توضیحات نویسنده آمده است.
ترجمه این اثر با عنوان «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر» به قلم محمد محمدی اشتهاردی منتشر شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: طباطبایی فر، سید محسن، ص83
- ↑ ر.ک: نوری همدانی، حسین، ص 18؛ مقدمه ناشر، صفحه ج
- ↑ ر.ک: همان، ص27؛ متن کتاب، ص13
- ↑ ر.ک: همان، ص43-42؛ همان، ص23-22
- ↑ ر.ک: همان، ص52-51؛ همان، ص29
- ↑ ر.ک: همان، ص68-67؛ همان، ص37
- ↑ ر.ک: همان، ص73-72؛ همان، ص40
- ↑ ر.ک: همان، ص82؛ همان، ص48-47
- ↑ ر.ک: همان، ص83؛ همان، ص55
- ↑ ر.ک: نوری همدانی، حسین، ص273
- ↑ ر.ک: همان، ص281؛ متن کتاب، ص249
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- طباطبایی فر، سید محسن، «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در فقه سیاسی شیعه»، پایگاه مجلات تخصصی نور: علوم سیاسی - دانشگاه باقرالعلوم (ع)، تابستان 1390، سال چهارم، شماره 54، صفحه 79 تا11.
- نوری همدانی، حسین، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ هفتم، 1377ش.