رساله علامه بزرگوار محمد دهدار در قضا و قدر
| رساله علامه بزرگوار محمد دهدار در قضا و قدر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فانی شیرازی دهدار، محمد بن محمود (نویسنده) حسن‌زاده آملی، حسن (مصحح) |
| ناشر | قيام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1372 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قضا و قدر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 219/5 /ف2ر5 |
رساله علامه بزرگوار محمد دهدار در قضا و قدر، به زبان فارسى و در پاسخ به سؤال برخى از برادران دينى درباره مسئله اختيار و جبر و قدر، توسط محمد دهدار، نوشته شده است. اين رساله، در موضوع خود، بسيار سودمند و ارزش‌مند است، ولى على‌رغم نفاستش، همچون كثيرى از آثار ارزنده ديگر، در كنج انزوا افتاده بود و ارباب دانش از فوايد جليله‌اش محروم بودند، لذا استاد حسن‌زاده، بر آن شدند كه آن را تصحيح و همراه با تعليقات سودمند خويش، در دست طبع و نشر قرار دهند.
استاد، خود، در اين باره فرموده‌اند: «بنده، تعداد يك صد و يك رساله از رسائل ارزنده قدما را در فنون گوناگون گرد آوردم و تصميم گرفتم همه آنها را يكى يكى تصحيح و تحشيه كرده و در دست طبع و نشر قرار دهم. از اين يك صد و يك رساله، تنها رساله‌اى كه موفق به تصحيح و شرح آن شدم، رساله قضا و قدر مرحوم علامه محمد دهدار بود كه بعد از تمام شدن كار رساله، واقعه ناگوار شهادت مرحوم آیت‌الله مطهرى رضوان‌الله‌تعالى‌عليه پيش آمد. بعد از شهادت ايشان، آقايانى نامه دادند و از ما براى يادنامه آن مرحوم، چيزى خواستند، ما هم كه كار رساله مزبور را تمام شده يافتيم، آن را از جان و دل تقديمشان نموديم».
ساختار
رساله، بسيار كوتاه و فاقد باب‌بندى و فصل‌بندى است و مطالب آن، در ذيل چهار مقدمه، عرضه شده است. تعليقات هجده‌گانه استاد حسن‌زاده، در پايان رساله، ذكر گرديده است.
گزارش محتوا
مطالب مطرح شده در رساله، اجمالا، عبارت است از: اشاره به اخبارى كه اولين مخلوق را عقل دانسته‌اند و معناى اقبال و ادبار آن(در روايت آمده كه خدا به عقل گفت: اقبل؛ يعنى روى آور، پس روى به خدا آورد، سپس فرمود: ادبر؛ يعنى پشت كن، پس به خدا پشت كرد...)؛ عدم صرف بودن ممكن، قبل از ايجاد و شيئيت يافتن و داراى استعداد و اقتضا شدن، پس از تعلق ايجاب واجب به آن؛ توضيح در مورد علم فعلى و انفعالى و تقسيم هر كدام به اجمالى و تفصيلى و کیفیت تعلق علم خدا به مخلوقات؛ وجود همه موجودات در هر ظرفى كه فرض شوند، از خداست و تشخص خاص آنها (كه اشعرى آن را كسب و معتزلى آن را فعل مى‌خواند)، از مباشر قريب.
نمونه‌اى از تعليقات استاد حسن‌زاده: دهدار، در اين رساله، قائل به اصالت وجود و وحدت جعل است كه موافق نظر بلند اهل نظر است كه ممكن، در عقل، مؤلف از وجود و ماهيت است، ولى در خارج، اعيان موجودات، بلكه وجودات متشخصه، متحققه‌اند كه همه، شئون و اطوار و تجليات و آثار حق تعالى‌اند و وجود، منبع خير و ماهيت، منبع شر است، چنان‌كه پس از استنتاج مذكور، فرمود: «و سر اين، آن است كه ممكن، موجود مؤلف است در عقل، از دو چيز: يكى، ماهيت او كه عدم و منبع شر است و يكى، وجود كه منبع خير است. الخ».
وضعيت كتاب
اين رساله، علاوه بر اينكه ضمن يادنامه شهيد مرتضى مطهرى، به چاپ رسيده است، اخيرا توسط انتشارات قيام، در تيراژ 4000 نسخه، به طور مستقل طبع و منتشر گرديد.