مشاكلة الناس لزمانهم

مشاکلة الناس لزمانهم
پدیدآوران	ملورد، ولیم (محقق) یعقوبی، احمد بن اسحاق (نویسنده)
ناشر	دار الکتاب الجديد
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1980 م
چاپ	2
موضوع	اسلام - تاریخ - 11 - 289ق. تاریخ خلفای راشدین
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏28‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ی‎‏7‎‏م‎‏5
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مشاكلة الناس لزمانهم اثر عربى احمد بن اسحاق يعقوبى، بيان مختصرى از زندگى خلفاء مى‌باشد كه در قرن سوم هجرى تألیف شده است.

یعقوبی با نگارش این کتاب در واقع، کاری نو آفریده است، و با نگارشی جامعه شناسانه به روابط میان مردم و حاکمان، یک نظریه (تئوری) ارائه نموده است. یعقوبی در نظریه خود بر این باور است که در هر دوره زمانی، مردم با حاکمان خود هم‌شکلی می‌نمایند.

ساختار

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه از محقق «وليم ملورد» و متن است.

یعقوبی در متن کتاب، در سه بخش، روی هم رفته، 31 تن از خلفای راشد، اموی و عباسی را به تفصیل محور سخن قرار داده است.

1- چهار تن خلیفه راشد

2- یازده تن خلیفه اموی (با صرف نظر از سه تن از آن‌ها)

3-شانزده تن خلیفه عباسی (همه خلفای عباسی تا زمان نگارش کتاب).

گفتنی است که وی، کتاب خود را با یادکرد از معتضد عباسی (دوران خلافت 279-289ق) به پایان رسانیده است.

كتاب در يك جلد تأليف شده و داراى حجم بسيار مختصرى مى‌باشد.

گزارش محتوا

محقق در مقدمه، مطالبى در مورد مؤلف، كتاب و نسخ خطى آن بيان نموده است

متن كتاب، مطالب مختصرى پيرامون خلفاى راشدين، خلفاى بنى اميه و خلفاى بنى عباس تا زمان معتضد بيان نموده است. شیوه نویسنده در بیان نمونه‌های تاریخی، مشتمل بر مراحل زیر بوده است: اول: بیان نام خلیفه (حاکم)، دوم: بیان ویژگی ها و آداب خلیفه سوم: بیان هم شکلی مردم با ویژگی ها و آداب خلیفه

مؤلف در ابتداى متن، ذكر كرده كه مسلمين در هر عصر و زمانى از خلفا پيروى مى‌نمايند و بر مذهب آنان هستند و هم‌چنين از اخلاق، افعال و اقوال ملوك و خلفاء خارج نمى‌شوند

اولين مطلب كتاب، پيرامون خلفاى راشدين مى‌باشد كه در آن در مورد ابوبكر، عمر، عثمان و حضرت على(ع) به ترتيب مطالبى را ذكر نموده است و به بیان ویژگی‌ها و آداب هر یک پرداخته ، سپس مواردی از هم‌شکلی مردم با آن خلیفه را ذکر کرده است. برای نمونه نویسنده، در مورد ویژگی‌های امیرمؤمنان حضرت على(ع) در ایام خلافتش (35-40ق) آورده است که دوران خلافت علی ع با جنگ سپری شد و آن حضرت نه ملک و مالی اندوخت و نه جامعه نویی پوشید و مالى براى خود ذخيره نكرد. اموال را انفاق و صدقه مى‌داد از ایشان در این دوره خطبه ها و سخنان (حکیمانه) فراوانی بالغ بر چهارصد مورد نقل شده، برخی جلوه‌های بیان هم‌شکلی مردم هم در این زمان به این شکل بوده است که مردم، خطبه‌های علی ع را حفظ می‌کردند و آنها را در خطبه‌ها و گفتار خود به کار می‌بردند و آن خطبه‌ها در میان مردم رواج داشت.

مؤلف، اولين فردى را كه از بنى اميه ذكر نموده، معاويه بن ابى‌سفيان (41-60ق) بوده، نویسنده برخى از كارها و امورى كه وى انجام داده را بيان نموده است که از جمله آنها ساختن کاخ‌ها، و ابنیه مرتفع و برگرفتن املاک و برپایی تشریفات فراوانی از جمله فرار دادن نگهبانان و پاسبانان و پرده داران، ایجاد مقصوره(جایگاه ویژه پیش نماز در مساجد)، استفاده از چارپایان تندرو، استفاده از جامه‌های فاخر، و سفارش ساخت پارچه‌های گرانبها به بافندگان در سایر بلاد بوده است. بیان هم‌شکلی مردم به دو گونه بوده است: الف)بیان کلی: افراد خاندان، فرزندان و کارگزاران خلیفه، روش او را در پیش گرفته و کارهایی همانند کارهای وی انجام می‌دادند. ب) بیان هم‌شکلی افراد خاص: عمروعاص استاندار مصر، عبدالله بن عامر بن کریز والی بصره، زیاد استاندار عراق، مسلمة بن مخلد دیگر استاندار مصر و عتبة بن عامر جهنی دیگر استاندار مصر با خلیفه هم‌شکلی داشتند. که در متن کتاب درباره اموال گرد آمده توسط خلیفه و نیز راجع به هم‌شکلی هر یک از افراد یاد شده، جزئیاتی بیان شده است.(ر.ک متن، ص16-17)

از ديگر خلفايى كه در اين بخش ذكر شده، يزيد بن معاويه، عبدالملك بن مروان، وليد بن عبدالملك، سليمان بن عبدالملك، عمر بن عبدالعزيز، يزيد بن عبدالملك، هشام بن عبدالملك، وليد بن يزيد و يزيد بن وليد بن عبدالملك مى‌باشد.

نویسنده، خلفاى بنى عباس را با ذكر مطالبى در مورد عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب شروع نموده و در مورد او ذكر كرده است كه وى اولين فردى از اين گروه بود كه بر منبر مى‌ايستاد و خطبه مى‌خواند. او كسى بود كه خيلى سريع امر به ريختن خون مى‌كرد

برخى از خلفاى بنى عباس كه در كتاب ذكر شده است عبارت است از: ابوجعفر منصور بن عبدالله؛ موسى بن مهدى؛ هارون الرشيد بن مهدى؛ محمد امين بن رشيد؛ مامون بن رشيد.

مؤلف، در مورد عبدالله طاهر چنين گفته كه وى داراى حسن خلق و حسن جمال و بسيار سخى بوده است. وى اولين خليفه‌اى بود كه در عناوين و نوشته‌هاى خود «بسم الله الرحمن الرحيم» نوشت

آخرين فردى كه در كتاب بيان شده، معتضد (احمد بن ابى احمد بن موكل) است. وى بسيار باهوش و دورانديش بوده است

وضعيت كتاب

فهرست اعلام، اماكن و شهرها در پايان كتاب آمده و توضيحات در پاورقى ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

يعقوبى، احمد بن اسحاق، (1980م)، مشاكل الناس لزمانهم، بيروت، انتشارات دار الكتب الجديد.