سهلگی، محمد بن علی
| نام | سهلگی، محمد بن علی |
|---|---|
| نامهای دیگر | بسطامی، محمد بن علی |
| نام پدر | علی |
| متولد | 380 و یا 381ق |
| محل تولد | |
| رحلت | جمادى‌الآخر 476ق یا 477 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | دفتر روشنایی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04832AUTHORCODE |
ابوالفضل محمد بن على سهلگى بسطامى (380 یا381 -476 یا 477ق) از مشایخ بزرگ تصوف در نیمه دوم قرن پنجم هجرى است که زندگی‌نامه نویسان او، همه، به مقام او در علم و در تصوّف تصریح کرده‌اند و از تألیفاتى که وى در زمینه‌ى معارف صوفیه داشته است، یاد کرده‌اند. همچنین از جمع اصحاب او در تصوّف، مؤلفانى از نوع عبدالغافر فارسى و ابوسعد سمعانى از سهلگى به عنوان «پیر صوفیان» و «یگانه‌ى روزگار» نام برده‌اند و منزلت او را در علم و تصوّف ستوده‌اند. عبدالغافر فارسى مى‌گوید سهلگى به نیشابور آمد و در این شهر به روایت حدیث پرداخت و سپس نیشابور را ترک گفت. نسبت سهلگى ظاهراً از نام نیاى او «سهل» گرفته شده است؛ یعنى از نام جدّ اعلاى او. سهلگى زنجیره‌ى گسترده‌اى از مشایخ را در همین کتاب النور نام مى‌برد که از ایشان روایات مربوط به بایزید شنیده است؛ ولى به هیچ واقعه‌اى از وقایع زندگى خود، در این کتاب، اشاره نکرده است. تنها از دیدار خویش با ابوسعیدابوالخیر بر سرِ خاک بایزید یاد کرده است. آن جا که مى‌گوید: «بوسعید به هنگامى که بر سرِ گورِ بایزید با وجاهتِ خاصّ خود حاضر بود، به خاک بایزید اشاره کرد و گفت: «این پیر گفته است که خداى تعالى گام‌هاى اولیا را نثار زمین قرار داده است، این حسودان چه مى‌گویند؟» مقصودش این بود که چون است که بدین راضى نمى‌شوند؟ این دیدار باید قبل از سال 425ق که سال درگذشت ابوالحسن خرقانى است، اتّفاق افتاده است و سفر بوسعید به بسطام قبل از این تاریخ بوده است و ظاهراً ابوسعید بیش از یک سفر به بسطام نداشته است. بعضى افراد خاندانِ سهلگى، پس از او در ناحیه بسطام مى‌زیسته‌اند و بعضى از ایشان با خاندان بایزید از طریق مُصاهَرَت، خویشاوندى داشته‌اند.
وفات
سال درگذشت سهلگى را ابوسعد سمعانى در جمادى‌الآخر 476ق نوشته است و عبدالغافر فارسى 477 ق. همگان اجماع دارند که وى در هنگام مرگ 96 ساله بوده است و بر این تقدیر سال تولّد او را مى‌توان 380 و یا 381 دانست. سهلگى، تاریخ روایات خود را ثبت نکرده است؛ مگر یک مورد که مى‌گوید در تاریخ شعبان سال 419ق از ابوعبدالله محمد بن عبدالله شیرازى شنیدم که گفت (بند 502). از آثار دیگر سهلگى به جز کتاب النّور از کتاب فضایل اشعرى نام و نشانى داریم و رافعى قزوینى در کتاب التدوین، در شرح حال مسعودبن عبدالواحد بن خسرو قهرمانى قزوینى مى‌گوید که ابن مسعود کتاب «فضایل اشعرى» تألیف ابوالفضل سهلگى را بر على بن حیدر رَزبُرى در سال 564ق سماع کرده است و على بن حیدر از فقیه حجازى و او از خلیل بن عبدالجبّار و او از شیخ سهلگى این کتاب را روایت مى‌کرده است.