الجوامع و الفوارق بين السنة و الشيعة
الجوامع و الفوارق بين السنة و الشيعة از تحقيقات عبدالحسين مغنيه مى‌باشد او با گردآورى مطالب اين كتاب از منابع و نوشته‌هاى محمد جواد مغنيه از جمله الشيعة في الميزان، عقليات اسلاميه، فلسفیات اسلاميه، مقالات محمد جواد مغنيه، تجارب محمد جواد مغنيه، فضائل الامام على، اهل‌البيت و منزلتهم عند المسلمين، هذه هى الوهابيه و الشيعة و الحاكمون، در صدد تقريب بين مذاهب اسلامى مى‌باشد.
| الجوامع و الفوارق بین السنة و الشیعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مغنیه، عبدالحسین (محقق) مغنیه، محمدجواد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الخلافه، الامامه، الولایه، المهدی، العصمه، التقیه، المتعه، الجفر، مصحف فاطمه، قرآن عائشه و مواضیع اخری |
| ناشر | مؤسسة عزالدين |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1414 ق یا 1994 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اهل سنت - عقاید
تقریب مذاهب شیعه - عقاید |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 233/5 /م6ج9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه تألیف
او در مقدمه محقق هدف از جمع‌آورى اين كتاب را اينگونه مى‌آورد:
هدف اين كتاب تقريب بين سنّى و شيعه است و اين مهم صورت نمى‌گيرد مگر اينكه عقيده تشيع را منطبق بر موازين اسلامى و سنّت پيغمبر اسلام نشان دهيم زيرا پيوسته مخالفان شيعه، تشيع را به نوعى انحراف از اصول اسلامى متهم كرده‌اند.هدف اين كتاب در حال حاضر اين است كه مفاهيم و عقايد شيعه دوازده‌امامى را با شيوه روشنى كه بيشتر در بند جوهر و اساس مطلب است شرح و تفسير كند تا اينكه مسلمانان متوجه شوند كه سنّى و شيعه با اين فرقه‌ها و اختلافات كه در بين آنها وجود دارد از اسلام و دين خارج نمى‌شوند چه داراى مذهب سنّى باشند و چه مذهب شيعه و اينها موجب تكفير هيچكدام نيست.عبدالحسين مغنيه در ادامه مى‌آورد:محمد جواد مغنيه تاكيد مى‌كند كه شيعه، سنّى‌ها را تكفير نمى‌كنند به سبب اختلافاتى كه با ايشان در مسائل خلافت، امامت، عصمت و ولايت اهل‌بيت دارند و ايشان سبب تكفير سنّى، شيعه را و شيعه، سنّى را در اين خلاصه مى‌كند كه غلاة از سنّى‌ها موجب تكفير شيعه با اقوال خود هستند و غلاة شيعه هم موجب تكفير سنّى با اقوال خود شده‌اند.
پس آنچه مى‌توان انجام داد اين است كه دشمنى‌ها ديرينه و تعصباتى را كه موجب تفرقه مسلمانان‌شده است بايد از ميان برداشت بايد كارى كرد كه هر فرقه، فرقه ديگر را تكفير نكند و بر آنان تهمت و افتراء نزند و هرسنّى و هرشيعه بداند كه اختلاف نظر در بعضى از مسائل مانند عدالت صحابه مستلزم دشمنى و بدخواهى و كينه‌توزى و انتقامجويى نيست.
ساختار
اين كتاب دربردارنده موضوعاتى است كه موجب اختلاف بين سنّى و شيعه است من جمله خلافت و خليفه، امامت، ولايت اهل‌بيت، عصمت، مهدى منتظر، تقيّه، جبر و اختيار، صلوة على النبى، زيارت قبور و...
مرحوم مغنيه كه فقيه، قاضى، عرب و اهل قلم است با عباراتى ساده و شيوا و همراه با مسائل زنده کتاب‌هاى خود را به رشته تحرير درمی‌آورد.کتاب‌هاى او پر از نصوص صريح و روشن است لذا آنچه از مسائل زندگى امروزه را كه با شرع مقدّس و سنّت رسول خدا و فقه و احاديث اهل‌بيت تباين و تضاد دارد و در ميان مردم رواج داده شده رد كرده است.
او خود در كتاب شيعه كيست و تشيع چيست مى‌نويسد: «من عقايد شیعیان را با شيوه روشنى كه بيشتر در بند جوهر و اساس مطلب است شرح و تفسير كرده‌ام و از شيوه تكلف آرايشهاى لفظى دورى جسته‌ام تا بهانه و عذرى به عنوان عدم درك عبارات طولانى و پيچيده براى كسى باقى نماند.»
روش شيخ محمد جواد مغنيه در تأليفاتش از آنجا كه به وحدت اعراب و مسلمانان مى‌انديشيد بر اين مبناست كه عقيده داشت كه علّت دشمنى اهل تسنن با شیعیان عدم آگاهى آنان از عقايد اصيل شيعه است لذا هريك از معتقدات شیعیان را آنگونه به رشته تحرير و استدلال درمى‌آورد و از منابع‌و سرچشمه‌هایى استفاده ميكرد كه سنّى‌ها در صحت آن شك ندارند کتاب‌هاى او پر از استدلالات عقلى و آيات قرآن و احاديث و نصوص است كه از كتب خود اهل سنّت و نزد ايشان از صحيح‌ترين و معتبرترين است استفاده مى‌كند.
كتاب فوق با مقدمه عبدالحسين مغنيه كه دربردارنده يك سؤال است شروع مى‌شود.و آن سؤال:با اينكه مسلمانان 1/3 جمعيّت روى زمين را تشكيل ميدهند و مسلمانان داراى منابع زيرزمينى و مواد خام بسيار عظيمى هستند و سرزمينهاى اسلامى از لحاظ موقعيت جغرافيايى به عنوان قلب و كمربند جهان به حساب مى‌آيند
چرا هيچگونه نقشى و اسمى در جهان ندارند؟و بعد در اين مقدمه، هدف خود را از جمع‌آورى و انتشار اين كتاب و هدف تأليفات محمد جواد مغنيه و اسلوب محمد جواد مغنيه در تألیف کتاب‌هایش را مى‌آورد.
عنوان بعدى كتاب تمهيد كه 8 صفحه مى‌باشد دو مقاله به قلم فهمى هويدى كه از نويسندگان اسلامى و از خبرنگاران شهيد اسلامى مى‌باشد است مقاله اول بنام چيزى بزرگى كه همگان آنرا ترك نمودند و مقاله دوم آيا حقيقة و واقعا براى شيعه گناه است؟
بعد متن نامه‌اى است كه شيخ محمود شلتوت شيخ دانشگاه الازهر در رابطه با جواز تعبدو عمل به مذهب شيعه اماميه اثنی‌عشر يه صادر نموده است.
بعد متن نامه شيخ شلتوت براى محمد جواد مغنيه و سپس متن نامه عالم مجاهد محمد محمد مدنى دانشگاه الازهر و رئيس تحريريه مجله رسالة الاسلام العالميه كه براى محمد جواد مغنيه ارسال نموده است آمده است.
گزارش محتوا
بحث‌ها و مقالات كتاب از اينجا شروع مى‌شود:
بخش اول با نام الاسلام يجمعنا تحرير شده است.
اين بخش داراى مباحثى به شرح زير مى‌باشد: مسلمان كيست؟، فرق بين دين و مذهب،ضروريات دين و مذهب، شيعه دوازده‌امامى، غلاة از نظر شيعه و سنّى، منابع سنّى و شيعه (قرآن و سنّت)، نه سنّى و نه شيعه لكن...، كتب اربعه معتبر نزد شيعه مشابه صحاح ستّه نزد سنّى.
بخش دوم با نام خلافت و خليفه است.
اولین مطلبى كه زيربناى اختلاف شيعه و سنّى است مسأله رهبرى و دستورهایى است كه از ناحيه اهل‌بيت پيامبر اكرم ارائه شده است.جميع مسلمين اتفاق نظر يقينى دارند كه بايد به كتاب خدا عمل نمود و از رسول اكرم پيروى كرد اما در پيروى از خاندان پيامبر(ص) راه اختلاف را مى‌پيمايند در اينجاست كه دو دسته در مقابل يكديگر گروه‌بندى مى‌كنند و با استفاده از دلايلى يكديگر را متهم به انحراف از مسير مى‌نمايند.شيعه در اين مورد اظهار می‌دارد كه بايد از گفتار، رفتار، بيان و تقرير اهل‌بيت گرامى پيروى كنيم تا دچار انحراف از اسلام نشويم و سنّى‌ها مى‌گويند خاندان پيامبر از ديگر مسلمانان مميّز و جدا نيستند و بايد همگى مشمول رهروى و رهبرى و پيروى قرآن و رسول خدا(ص) باشند بنابراین بنيان اختلاف در مسأله رهبرى اهل‌بيت(ع) است.
اين بخش شامل مطلب:اختلاف مسلمانان، وصيّت پيامبر، بحثى پيرامون تسنن و تشيع، خليفه، گفتگو با رئيس قضات در مدينه منوره مى‌باشد.
بخش سوم امامت نام دارد.
اين بخش شامل مباحث زير مى‌باشد: معنى امامت، امامت نزد شیعیان، امامت و عقل، نصب امام، شرايط و ویژگی‌هاى امام
بخش چهارم ولايت اهل‌بيت است.
در اين بخش مباحث معناى ولايت، اقسام ولايت، ولايت جزو اصول است يا فروع، اهل‌بيت چه كسانى هستند، انتخاب شدگان چه كسانى هستند، اهل‌بيت و زوجهاى نبى(ص)، محبّت اهل‌بيت، جايگاه اهل‌بيت نزد مسلمانان، خصايص اهل‌بيت، معاويه و سبّ اهل‌بيت، سختيها و دشواريهاى اهل‌بيت، بحث آخر در اين بخش در رابطه با سنّى و شيعه و يادآورى حادثه كربلا است كه شيعه در هر سال در دهه محرم در هر شهر محافل ذكر از مقتل حسین بن على(ع) را برپا می‌دارد و در آن مصائب آل بيت حسین(ع) را متذكر مى‌شود سؤال اين است كه آيا حسین(ع) اعظم و اكرم است از جدش محمد(ص)پس اينهمه اهتمام براى چيست؟در اينجا شيخ محمد جواد مغنيه براى برپايى اين مجالس عزا و ماتم سه جواب مى‌آورند.
بخش پنجم در رابطه با عصمت است.
در اين بخش بحث عصمت از نظر سنّى و شيعه مطرح مى‌شود و اختلافاتى كه در مورد است بازگو مى‌شود.
بخش ششم در رابطه با مهدى منتظر(ع) است.
در اين بخش بحث مهدى منتظر(ع) از نظر دين و عقل، احاديث مربوط به مهدى منتظر(ع) که در كتب اهل سنى‌هاو تشيع، رابطه مهدى منتظر(ع) و ايمان، مهدى منتظر(ع) از ديدگاه سنى و شيعه و بحث آخرى كه در اين بخش آمده با عنوان مهدویت و احمد امين است.آقاى احمد امين در سال 1954 ميلادى كتاب المهدى و المهدويه را تألیف نمود هدف او از تألیف اين كتاب، انكار وجود مهدى(ع) و رد شيعه بود ولى محمد جواد مغنيه با آوردن شواهدى از تناقض و اختلاف‌گوئيهاى خود مولّف در كتابش ثابت مى‌كند كه خوشبختانه او بدون اراده يا با اراده، شيعه را در واقع يارى و تائيد نموده است و ثابت مى‌كند كه احمد امين يك نویسنده متعصب حرفه‌اى است نه نویسنده بى‌غرض.
بخش هفتم بحث تقيّه است.
در اين بخش بحث تقيّه از نظر و ديدگاه اهل سنّت و شيعه مطرح شده است.
بخش هشتم در رابطه با ازدواج موقّت است.
اين بخش به بحث ازدواج موقّت(متعه)پرداخته شده است.هرچند علماء اسلام در مشروعيّت آن اتفاق‌نظر دارند ولى در بقاء حكم و استدامه آن باهم اختلاف دارند.اهل سنّت معتقدند بعد از آنكه مدّتى در اوائل اسلام متعه مباح بود جوازش نسخ گرديد و تبديل به حرمت شد ولى علماء شيعه به استناد پاره‌اى از روايات كه از طريق اهل‌بيت(ع) به آنها رسيده معتقدند جواز آن نسخ نشده و حكم سابق همچنان به حال خود باقى است كه در اين بحث ما فى متعه، موارد اشتراك ازدواج دائم و ازدواج موقّت كه 14 مورد است بيان مى‌شود و سپس موردى كه 10 مورد باشد اختلاف بين اين دو ازدواج ذكر مى‌شود و حكم آن مورد بررسى قرار مى‌گيرد.
بخش نهم در رابطه با اختلافات بين دو مذهب است.
در اين بخش اختلاف بين اهل سنّت و شيعه در مورد عقايد و بعضى موارد ديگر مى‌آيد و اهم فروق بين سنّى‌ها و شیعیان مطرح مى‌گردد.
كه اين اختلاف بين دو مذهب يك قسم مربوط به مبادى عقيدتى مثل رويت خدا، معرفت خدا، صفات حق تعالى، بعثت انبياء و عصمت ايشان و امامت و قسم ديگر مربوط به مبادى تشريعى مثل عدالت صحابه، اجتهاد، تصويب و تخطئه و...و از اهم فروق بين مذهب شيعه و سنى بحث جبر و اختيار، صلوات بر نبى(ع) و...و بعضى ديگر از موارد است كه در كتاب بطور مفصّل اين اختلافها ذكر شده است.
بخش دهم اختلاف آراء و معتقدات مطرح شده است.
در اين بخش بحث سبب تعدّد فرق اسلام و مقايسه آن با ديگر اديان مطرح شده است.بحث بداء، رجعت، بحث علم جفر، مصحف فاطمه(ع)، زياده و نقصان در قرآن، آيا تشيع مذهب فارسی است و...
بخش يازدهم
بخش آخر مربوط به افتراءهایى است كه به شيعه مى‌بندند و ناجوانمردانه به عقايد تشيع حمله مى‌كنند از جمله اين افتراءها اصول دين نزد شيعه بر تاويل آيات قرآن قائم است و شیعیان آنچه را كه اصحاب از آنها مى‌فهمند منصرف و برمى‌گردانند، خطر شيعه از اسرائيل شديدتر است، شیعیان قائل به تحريف قرآن هستند و...و از آنها جواب داده مى‌شود.پس بحث فضل الشيعه آمده كه در آن مباحثى از جمله خرافات موجود كه نزد شيعه و سنى است مطرح مى‌شود.سپس بحث شيعه و مجله افك كه به نام راية الاسلام در رياض چاپ مى‌شود و در آن شماره پنج آن به سال 1380 هجرى آمده بدرستى كه اختلاف بين ما و بين شیعیان در اصول است بلكه آن چيز اصل اصول است كه شیعیان كافر به خدا و رسول و روز رستاخيز هستند.در بخش ديگر كه بنام كتاب سفيانى در كتاب آمده اين كتاب در قاهره به سال 1959 ميلادى به نام ابوسفيان شيخ امويين به قلم محمد سباعى حفناوى منتشر شد يعنى پس از اشغال فلسطين و حمله به بور سعيد در اثناء انقلاب الجزايره آنچه كه نویسنده در اين كتاب آورده به اين قرار است:
بدگويى از اميرالمؤمنين(ع)، زير سؤال بودن مصادر و منابع اسلامى خصوصا کتاب‌هاى تاريخى، ستايش و ترويج كفر و جنايت و ظلم و اخلال...در بخش ديگر استعمار و حفناوى مطرح مى‌شود و حفناوى مى‌گويد:پيامبر(ص) معاويه را بر ابا بكر و عمر در مشورت بالاتر ميدانست و آنها را امر كرد كه به معاويه رجوع كنند و امر كرد پيامبر(ص) که بعد از اوبا معاويه پيمان بندند زيرا او قوى و امين است و...در بخش ديگر با عنوان خدا مى‌گويد و حفناوى مى‌گويد آمده كه حفناوى كه براى اخذ به تاريخ و صحت آن دو چيز اساسى شرط است:
يك اينكه مورخ از تعصب خالى باشد و ديگر اينكه مورخ شيعه نباشد يعنى محب پيامبر(ص) و آل او نباشد زيرا محبّت آنها بدعت و گمراهى است در صورتى كه خداوند ميفرمايد:قل لا اسالكم عليه اجرا الاّ المودة فى القربى.بخش ديگر با نام برگشت به اسلام است و متذكر شدن مسلمانان به اينكه آنها خداى آنها يكى است، نبى آنها يكى است، و كتاب آنها هم يكى است و قبله آنها هم يكى است و در آخر اين بخش دعایى از امام زين‌العابدين(ع) که در صحيفۀ سجاديه آمده است به رشته تحرير درآمده.
در آخر كتاب خاتمه از محقق عبدالحسين مغنيه مطرح شده است و در آخر مصادرى كه عبدالحسين مغنيه اين كتاب را از آنها جمع‌آورى نموده است آمده است.
فهرست موضوعات كتاب در پایان كتاب در 6 صفحه آمده است.
اين كتاب كه به زبان عربى است به فارسی ترجمه نشده است ولى مصادر و منابعى كه كتاب از آنها
گردآورى و تألیف يافته است و ترجمه فارسی شده به شرح زير مى‌باشد:
- الشيعه و الحاكمون، تألیف محمد جواد مغنيه ترجمه بنام زمامداران خودسر، مترجم مصطفى زمانى، تحقيق تصحيح و ويرايش محمدباقرمقدسيان و كاظم ملايى، قم، برگ شقايق،1381
- فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ترجمه بنام فقه دانشگاهى، مترجم مرتضى فهيم کرمانى، ج اول، مهر المؤمنين(ع) زمستان 1381
- علی(ع) و العقل، ترجمه بنام امامت على(ع) در آئينه عقل و قرآن، مترجم محسن بهبهانى
- اهل‌البيت و منزلتهم عند المسلمين، ترجمه بنام خاندان نبوت، مترجم سيد جعفر غضبان، مجله ماه نو،1341
- الامام المهدى(ع) و العقل، ترجمه بنام زمامدار آينده، مترجم وحيد دامغانى، نشريه مكتبة الامام المنتظر(ع)، قم، برگ شقايق،1381
- كتاب فقه تطبيقى مذاهب پنجگانه، مترجم كاظم پور جوادى، انتشارات جهاد دانشگاهى،1372
- هذه هى الوهابية، ترجمه بنام اين است آئين وهابيت
- شيعه كيست و تشيع چيست؟مترجم على اكبر كسمايى، انتشارات نسبى اقبال و شركاء،1344
- انديشه‌هاى سياسى مغنيه، لطيف راشدى
کتاب‌هاى الشيعة في الميزان، مقالات محمد جواد مغنيه و في ظلال الصحيفة السجاديه-ظاهرا هنوز به فارسی ترجمه نشده باشد.
نسخه‌شناسى
كتاب حاضر چاپ اول مؤسسه عزالدين در سال 1414 هجرى و 1994 ميلادى در يك جلد در بيروت لبنان به زبان عربى منتشر شده است.