السمط الغالي الثمن في أخبار الملوك من الغز باليمن
| السمط الغالي الثمن في أخبار الملوك من الغز باليمن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | يامي همداني، بدر الدين محمد (ويسنده) |
| ناشر | [بي نا] = [بي نا] |
| مکان نشر | [بي جا] |
| سال نشر | 1393ق |
| موضوع | يمن - تاريخ - 41 - 648ق.
رسوليان يمن، 626 - 850ق. ايوبيان |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
السمط الغالي الثمن في أخبار الملوك من الغز باليمن، اثر امیر بدرالدین محمد بن حاتم بن احمد بن عمران بن فضل یامی همدانی، کتابی است در یک جلد به زبان عربی با موضوع تاریخ و جغرافیا، درباره حاکمان بنی‌ایوب در یمن و برخی سلاطین اولیه بنی‌رسول در آن سرزمین. این اثر به تحقیق رکس سمث رسیده است.
ساختار
کتاب دارای مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب در دو بخش اصلی دولت ایوبی و دولت رسولی است.
گزارش محتوا
این کتاب، اثری تاریخی و مهم درباره حاکمان بنی‌ایوب در یمن و برخی سلاطین اولیه بنی‌رسول در آن سرزمین است. توران شاه بن ایوب برادر صلاح‌الدین ایوبی مشهور، در سال 569ق/1173م، متوجه یمن شد و بر آن سرزمین مسلط گردید. با این جریان، آن شهرها داخل در حوزه حکومتی بنی‌ایوب شد. در سال 628ق/1229م، ملک مسعود که آخرین شخص از حاکمان بنی‌ایوب در یمن بود، عمر بن علی رسولی را جانشین خودش قرار داد تا نایب دولت بنی‌ایوب در یمن باشد، اما هیچ‌یک از ایوبیان به آن شهرها برنگشتند... در سال 632ق/1235م، عمر بن علی لقب «الملک المنصور» گرفت و این‌گونه بود که دولت بنی‌رسول را تأسیس و استقلالش از بنی‌ایوب را اعلان کرد. در سال 698ق/1295م، دومین سلطان بنی‌رسول یعنی ملک مظفر، یوسف از دنیا رفت. با وفات وی مطالب این کتاب نیز پایان می‌پذیرد[۱].
از جمله حاکمان ایوبی که نویسنده درباره آنها صحبت می‌کند، پادشاهِ معظم توران شاه، پادشاه عزیز طغتکین، پادشاه معز اسماعیل، اتابک سنقر، پادشاهِ ناصر ایوب، پادشاهِ معظم سلیمان و پادشاهِ مسعود یوسف، است. وی درباره پادشاهِ منصور عمر و پادشاهِ مظفر یوسف نیز از دولت رسولیان یمن بحث می‌کند[۲].
وضعیت کتاب
فهارس فنی کتاب، شامل: فهرست مطالب و فهرست‌های نام‌های مردان و زنان به‌ترتیب الفبا پس از پایان یافتن مطالب کتاب به‌ترتیب آمده است.
کتابت این اثر در ماه رمضان 694ق/1295م، به پایان رسیده است. این امر از این سخن نویسنده روشن می‌شود: «فهما ملكانا هذا الأوان و بهما استقامة الزمان»؛ زیرا ملک مظفر در ماه جمادی‌الاولی از آن سال از دنیا رفت و حکم امارت را به پسرش ملک اشرف عمر، سپرد. ملک مظفر در ماه رمضان از دنیا رفت و همین عبارت دلیل بر این است که تصنیف این کتاب در سال مذکور، به پایان رسیده است[۳].
محقق اشاره می‌کند که برای بخش دوم از تحقیق خویش، مقدمه‌ای را به زبان انگلیسی نوشته و در آن معرفی بیشتری از کتاب حاضر انجام داده (البته مقدمه‌ای که وی از آن یاد کرده، در کتاب حاضر موجود نیست). وی در آن مقدمه، فصل‌هایی را درباره نویسنده و کتابش و مطالبی را از تاریخ یمن قبل از دخول بنی‌ایوب در آن و مقداری از تاریخ بنی‌ایوب قبل از دخولشان به یمن و اشاره‌‌ای را به بنی‌رسول گنجانده است. علاوه بر این، به شرح نص و ثبت ملاحظات خویش بر آن دست زده است. همچنین فهارس فنی جاها و قبایل و شرح کلماتی که نیاز به شرح و توضیح داشته‌اند و نقشه‌ها و تصاویر مواضعی که به آن در متن کتاب اشاره شده را فراهم نموده است[۴].
شماره‌هایی که میان [] قرار گرفته، شماره صفحات نسخه‌ای است که محقق آن را اصل در تحقیقش قرار داده است؛ علاوه بر این اشاره به اضافات محقق نیز دارد. آنچه میان () قرار گرفته، متنی است که از نسخه اصلی افتاده و با نسخه‌های دوم و سوم جبران و کامل شده است. رموز وارده در حواشی کتاب چنین است:
- الأصل= نسخه موزه بریتانیا در لندن؛
- ق= نسخه دارالكتب المصرية در قاهره؛
- ل= نسخه لیدن در هلند؛
- ع= العقود اللؤلؤية خزرجی[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.