الوحدة الاسلامية من منظور الثقلين
| الوحده الاسلامیه من منظور الثقلین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حکیم، سید محمدباقر (نویسنده) |
| ناشر | المجمع العالمي لاهل‌البيت عليهم‌السلام، مرکز الطباعة و النشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1425 ق |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-8686-25-4 |
| موضوع | وحدت اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 233/5 /ح8و3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الوحدة الإسلامية من منظور الثقلين، از آثار سودمند شهيد آیت‌الله سيد محمدباقرحكيم (نجف، 1318- 1382ش.) است كه در آن بحث مهم وحدت مسلمانان را از ديدگاه قرآن كريم و اهل‌بيت(ع) به صورت مفصل به زبان عربى بررسى كرده است. اين اثر از نظر محتوا، تحليلى، مستند و سنجيده است.
ساختار
كتاب با پيشگفتارى از مجمع جهانى اهل‌بيت(ع) به مناسبت كنفرانس تكريم آیت‌الله حكيم آغاز شده است. پس از آن سخن ديگرى از مجمع در شيوه نگارش نویسنده آمده است. مقدمه نويسند آغازگر متن اثر است كه خود در سه بخش تدوين شده و متن اثر نيز در دو باب نگارش شده است: باب اول- وحدت اسلامى از نظر قرآن (اين باب داراى دو فصل است: يك- پديده وحدت و دو- وحدت در جامعه اسلامى)، باب دوم- وحدت اسلامى از نظر اهل‌بيت(ع) (اين باب داراى دو فصل است: يك- روش وحدت اسلامى و دو- حاشيه اختلاف و تعدد).
اين اثر، به زبان عربى معاصر نگارش يافته است. زبان و ادبيات نویسنده در اين اثر، براى آشنايان با زبان عربى معاصر، روان و شيواست و هيچ اغلاق و ابهامى ندارد و بلكه از اين نظر ستودنى هم هست.
گزارش محتوا
درباره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- محمدحسین تشيّع در مقدمه مجمع جهانى اهل‌بيت(ع) با يادآورى اين نكته كه شهيد عاليقدر آیت‌الله سيد محمدباقرحكيم، از مهمترين شخصيت‌هاى جهان تشيع بلكه جهان اسلام است، افزوده است كه او در راه بيدار كردن امت اسلامى و تقويت وحدت در بين مسلمين، ساليانى طولانى مجاهدتى بزرگ و خالصانه انجام داد و در اين راه به فيض شهادت رسيد.[۱]
- نویسنده در مقدمه‌اش تحت عنوان وحدت اسلامى از نظر تمدنى، با بيان اهميت اين موضوع، به اين نكته اشاره كرده است كه جنگ بين تمدن غربى و تمدن اسلامى پديده جديدى نيست بلكه در قرنها قبل... ريشه دارد. و سپس افزوده است كه بعد از پيروزى انقلاب اسلامى ایران، واقعه بزرگى و تحول سترگى در اوضاع سياسى و فرهنگى جهان اسلام رخ داد و روح مقاومت و ايستادگى در برابر ظلم غربیان در سراسر دنيا رواج يافت و حتى كسانى كه مدتها شيفته غرب شده بودند آگاه و بيدار شدند و قدم در راه مبارزه گذاردند. و به همين جهت متولیان سياسى و فرهنگى غرب درصدد چاره‌جويى برآمدند و كوشيدند كه آتش جنگ بين دولت‌هاى اسلامى را برافروزند و به همين جهت عراق را به جنگ ایران فرستادند و در خليج فارس دخالت‌هاى متعدد كردند و ایران را تحت فشار تحريمهاى گوناگون اقتصادى، سياسى و تكنولوژيكى- قرار دادند.[۲]
- نویسنده با بررسى پديده وحدت در تاريخ انسان چنين نوشته است كه قرآن كريم تصريح كرده كه جامعه انسانى در آغاز بر اساس فطرت الهى و عقل و علم، متحد و امت واحد بود و بعد اختلاف پديد آمد و خداى حكيم پيامبران را برانگيخت تا در موارد اختلاف بين مردم عادلانه حكم كنند. همچنين از قرآن كريم استفاده مى‌شود كه بشريت در همه زمانها محكوم قانونى بوده كه مى‌توانيم آن را قانون اختلاف بناميم؛ و البته اين اختلاف زاده قانون ديگرى است كه خداى حكيم قرار داده است يعنى قانون آزمايش كه راه منحصر به فرد براى تكامل امت‌ها و افراد صالح است.[۳]
- نویسنده يادآور شده است كه با مراجعه سريع به آيات قرآن كريم، معلوم مى‌شود كه عوامل وحدت در جامعه اسلامى عبارت است از: يك- عقيده توحيد، دو- اطاعت پيامبر(ص)، سه- پيروى از رهبرى اسلامى امت، چهار- برادرى ايمانى، پنج- قانون اخلاق اسلامى.[۴]
- نویسنده بيان كرده است كه در قرآن كريم افزون بر تعيين بنيانهاى ايجاد وحدت اسلامى، روشها و وسائل تحقق اين ابزار را نيز معين كرده است: اطاعت از خدا و رسولش(ص) و پيروى از رهبرى جامعه اسلامى و حكومت و قضاوت عادلانه بين مردم همگى از جمله اسباب حفظ وحدت اسلامى است. قرآن، انسان را به تعقل و تدبر دعوت كرده و از او خواسته كه براى رسيدن به حقيقت، فقط به دليل و برهان اعتماد كند و از تقليد كوركورانه و اعتماد به گمان و وهم بپرهيزند و نيز مردم را به جهاد در راه خدا دعوت كرده و همچنين به صلح و دوستى و اصلاح ذات البين فراخوانده است.[۵]ديگر اين‌كه در قرآن كريم، روش عفو و صفح براى حفظ وحدت اسلامى و در اختيار قرار دادن زمانى براى جبران گذشته‌ها، مورد توجه قرار گرفته است و البته اين روش از سويى موضوعى اخلاقى است و از سوى ديگر اجتماعى و سبب ايجاد الفت و برادرى اسلامى. و ريشه اين گذشت، به قانون توبه و مغفرت الهى بازمى‌گردد كه براى بندگانش گشوده است تا براى بازگشت به راه خدا و حركت در مسير تكامل و هدايت فرصتى دوباره بيابند.[۶]
- مخاطبان اين اثر با توجه به محتواى پژوهشى و تحليلى آن و همچنين زبان و ادبيات آن، عبارت از پژوهشگران و كارشناسان آشنا با معارف اسلامى و انديشمندان معاصر در جهان اسلام هستند.
- نویسنده روش وحدت در نظر اهل‌بيت(ع) را با نشانه‌هاى چهارگانه ترسيم كرده و از جمله ويژگى‌هاى آن را عبارت از «ترسيم وحدت اسلامى بر اساس ديدگاه قرآنى» و «زندگى اجتماعى در بين جماعت مسلمانان» و همچنين «تقيه» دانسته است.[۷]
- از نظر مؤلف، در نظريه وحدت اسلامى مورد قبول اهل‌بيت(ع)، يك نوع كثرت‌گرايى و تساهل و تسامحى پذيرفته شده است به اين معنا كه: فهم و برداشت و اجتهاد گاهى مختلف است و اين اختلاف البته به خاطر وضعيت و شرايط زندگى، گاه كم و گاهى زياد مى‌شود ولى پذيرش همين تعدد سليقه‌ها، در هر حال سپر و محافظى براى وحدت اسلامى است و از بروز بحران و اختلافات اساسى جلوگيرى مى‌كند. يكى از امتيازات نظريه وحدت اسلامى مطلوب از ديدگاه اهل‌بيت(ع)، قبول همين چندگانگى است و در روايات اهل‌بيت(ع) از جمله در معانى الاخبار صدوق آمده- هم به اين مطلب توجه شده كه روش امويان، شمشير و خشونت بود و روش ما اهل‌بيت(ع)، محبت و مداراست. البته اين موضوع بايد حدودش روشن شود: اهل‌بيت(ع)، خطّ صحيح اعتقادى را براى مردم روشن كردند و راه انديشه آزاد و گفتگوى علمى و مناظره در مورد اعتقادات اسلامى را گشودند و همچنين باب اجتهاد در مسائل عملى را مفتوح اعلام كردند و البته راه صحيح اجتهاد را آموزش دادند و اصول و قواعد اصلى براى استنباط احكام شرعى را توضيح دادند و مردم را دعوت كردند كه به قرآن كريم مراجعه كرده و در آن تدبر كرده و روايات را بر آن عرضه كنند.[۸]
- نویسنده با ذكر دو نظريه در مقابل نظريه اهل‌بيت(ع) در مورد وحدت جامعه اسلامى، افزوده است كه اين دو نظريه كه بر خلاف نظر اهل‌بيت(ع) و سخت زيانبار است؛ عبارت است از يك- اجبار و استفاده از نيروى قدرت براى ايجاد وحدت و اين نظريه متعلق به جباران و ظالمان تاريخ است كه كوشيدند حكومت اسلامى را تبديل به سلطنت كنند و حاكمان را سايه خدا بنامند و حكومت و قانون را تابع نظر شخصى حاكم قرار دهند. و دو- تجويز جنگ مذهبى و اعتقادى به صورت خونين و كشتار بر اثر اختلافات اعتقادى جزئى مانند مسأله خلق قرآن كه در زمان مأمون مطرح شد و سبب شد دانشمندانى چون احمد بن حنبل تازيانه خورده و به زندان فرستاده شوند. اين دو نظريه اخير، نظرى سياسى است كه بازيگران و دشمنان ساخته‌اند تا وحدت اسلامى را منهدم كنند. قضيه وحدت اسلامى از قضايايى است كه بيش از پيش به تأمل و اهتمام و پژوهش نياز دارد.[۹]
- نویسنده با نظر به اهميت بحث تقريب بين مذاهب اسلامى و هدف اساسى آن كه عبارت از وحدت اسلامى است، تأكيد كرده است كه وحدت و همبستگى بين امت اسلامى، فرصت‌هاى جديدى براى آنان فراهم مى‌كند و سبب جلب رحمت الهى مى‌شود.[۱۰]
وضعيت كتاب
نویسنده در پاورقى‌هاى صفحات كتاب، آدرس آيات، روايات و نيز رواياتى را در توضيح برخى مباحث ذكر كرده و گاه نيز به برخى از آثار خود ارجاع داده است.[۱۱]
در انتهاى اثر تنها فهرست مطالب كتاب ديده مى‌شود.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پانويس