رجال السيد بحرالعلوم «المعروف بالفوائد الرجالية»

رجال السید بحر العلوم «المعروف بالفوائد الرجالیة»
رجال السید بحر العلوم «المعروف بالفوائد الرجالیة»
پدیدآوران	بحرالعلوم، حسین (محقق) بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (نویسنده) بحرالعلوم، محمد صادق (محقق)
عنوان‌های دیگر	فوائد الرجالیة
ناشر	مکتبة الصادق(ع)
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1363 ش
چاپ	1
موضوع	حدیث - علم الرجال - شیعه محدثان شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏3‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

رجال السيد بحرالعلوم معروف به «الفوائد الرجالية» اثر سيد محمدمهدى بحرالعلوم طباطبايى (1155- 1212ق)، كتابى است رجالى كه در آن به معرفى بيوت رجالى شيعه، راويان احاديث پيامبر(ص) و ائمه(ع) و بيان برخى از فوايد رجالى پرداخته شده است. نگارش كتاب در سال 1212ق به پايان رسيده و با تحقيق و تعليق سيد محمدصادق بحرالعلوم و سيد حسين بحرالعلوم به زبان عربى منتشر شده است. از اين كتاب غالباً ً با عنوان «رجال بحرالعلوم» نيز ياد مى‌شود^[۱].

ساختار

كتاب با دو مقدمه از ناشر و محققین آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظيم شده است. نویسنده مانند ديگر بزرگان رجال، كتاب خود را به ترتيب حروف الفبا تنظيم كرده است. وى در اين اثر گران‌بها، روات حديث را به تفصيل نام برده و مشخصات كامل آنان را ذكر كرده است؛ مانند نام، نام پدر رواى، در چه زمانى زندگى مى‌كرده، از چه كسى نقل روايت كرده و يا از نظر علما قابل اعتماد است يا نه^[۲].

گزارش محتوا

مقدمه ناشر كه بسيار مفصل است (حدوداً 195 صفحه)، داراى دو قسمت است: در قسمت اول كه به معرفى كتاب پرداخته شده، كل مطالب آن، به سه مرحله تقسيم و توضيح مختصرى پيرامون هر مرحله ذكر گرديده است.^[۳]. در قسمت دوم مقدمه، زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده ارائه و طبقات مختلف خاندان بحرالعلوم، به‌صورت مفصل توضيح داده شده است.^[۴].

در مقدمه مختصر محققین به تقسيمات كتاب (سه مرحله و ملحقات آن كه از آن‌ها به چهار فصل تعبير شده)، اشاره شده است.^[۵].

در يك نگاه كلى، مى‌توان مطالب اين كتاب ارزشمند را در سه مرحله تقسيم كرد:

در مرحله اول، به معرفى، بررسى و نقد دقيق مهم‌ترين بيوت رجالى شيعه پرداخته شده كه از آن جمله است: آل ابى‌رافع، آل ابى‌شعبه، آل اعين، آل ابى‌صفيه، آل ابى‌اراكه، آل ابى‌الجهد، آل ابى‌الجهم، بنو الياس، بنو خالد، بنو عبدربه، بنو يسار و...^[۶].

در مرحله دوم، اسامى صحابه و راويان پيامبر(ص) و ائمه(ع) با ذكر آراء رجاليون پيشين، انعكاس يافته و به نقد و بررسى آن‌ها پرداخته شده است.نویسنده در اين مرحله نيز ترتيب الفبايى را رعايت نموده و اشخاص مورد نظر را به صورت دقيق، مورد توثيق يا جرح قرار داده و شخصيت علمى وى را بررسى نموده است.^[۷].

از جمله اين افراد عبارتند از: ابراهيم بن موسى بن جعفر(ع)، ابراهيم بن مجاب، ابراهيم بن هاشم قمى، ابى بن كعب انصارى، احمد بن جعفر دينورى، احمد بن يحيى نحوى.

در سومين مرحله كه «فوائد رجالى» نام داشته و كتاب نيز به خاطر همين فصل به اين نام ناميده شده است، مباحث متنوعى مطرح گرديده است. از جمله اين مباحث، مى‌توان به امور زير اشاره نمود: رجال ارشاد؛ عدالت در راوى؛ شيوه صاحبان كتب اربعه در كتب خويش؛ شرح حال وكلاى امام زمان(عج)؛ تحقيق رجال سند رواياتى كه در الكافی ذكر شده است؛ تحقيق حال محمد بن فضيل راوى و توثيق فضيل بن يسار^[۸].

در پايان كتاب، اجازاتى كه نویسنده از مشايخ و اساتيد خويش اخذ نموده و نيز اجازاتى كه ايشان به شاگردان خود اعطا نموده‌اند، به همراه ذكر زندگى‌نامه بسيط هريك از ايشان، توسط محققین كتاب، افزوده شده است.^[۹].

وضعيت كتاب

محققین اثر در پاورقى‌هاى بسيار مفصل و باارزش كتاب، علاوه بر ذكر منابع، به توضيح و تشريح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته‌اند.

فهارس كتاب، در پايان جلد چهارم جاى گرفته است. اين فهرست‌ها عبارتند از: فهرست محتويات كتاب و تعليقات؛ اعلام مذكور در كتاب و تعليقات؛ مصادر مورد استفاده نویسنده و محققین و فهرست اجمالى مطالب مجلدات چهارگانه.

پانویس

منابع مقاله

[1] نصيرى، على، ص220

[2] ضميرى، محمدرضا، ص 451

[3] مقدمه ناشر، ص8- 10

[4] همان، ص11- 195

[5] مقدمه محققین، ص196

[6] مقدمه ناشر، ص 8

[7] همان

[8] همان، ص8-9

[9] همان، ص10

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]