معجم الدراسات القرآنية عند الشيعة الإمامية

معجم الدراسات القرآنية عند الشيعة الإمامية تألیف نویسنده معاصر عامر حلو، دائرة‌المعارف آثار و منابع شیعه در زمینه قرآن و علوم قرآنی تألیف شده تا زمان نویسنده است.

معجم الدراسات القرآنية عند الشيعة الإمامية
پدیدآوران	حلو، عامر (نویسنده)
ناشر	دار الموسم للإعلام
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	1
موضوع	قرآن - کتاب‌شناسی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏Z‎‏ ‎‏7835‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏ح‎‏9‎‏

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه، فهرست تألیفات، فهرست مؤلفین، مستدرک معجم دراسات قرآنی نزد شیعه امامیه است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه کتاب، کلام خالق را فوق کلام مخلوق، رسول‌الله(ص) و اهل‌بیتش را آشناترین مردم به قرآن دانسته است؛ چراکه ایشان عدل قرآن هستند پس بهترین کسانی هستند که از آن خبر می‌دهند. سپس به معرفی شیعه امامیه پرداخته است: شیعیان معتقدند که نبی(ص) به امر خداوند متعال در حادثه مشهور غدیر تصریح به امامت امام علی(ع) پس از خود نموده است. این حادثه در تمامی کتب تاریخ، حدیث، تفسیر، ادب و مانند آن در قرون مختلف ذکر شده است. ‌

در ادامه مقدمه اسامی ائمه اطهار(ع) با ذکر سال شهادت اشاره شده است؛ تنها در رابطه با امام مهدی(عج) به غیبت آن حضرت و این‌که روزی جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد ذکر شده است. علمای شیعه کتب و آثار بسیاری درباره آن حضرت و تفکر غیبت نوشته‌اند و با دلایل متین و براهین محکم از این عقیده دفاع کرده‌اند. موسوعة الإمام المهدي نوشته سید محمد صدر و بحث حول المهدي نوشته سید محمدباقر صدر از جمله این آثار است. ‌

شیعه علمای بزرگی داشته که در جریان پیشرفت بشریت با تألیفات و جهاد و با خونشان در بنای بلند عقیده اسلامی سهیم بوده‌اند. از جمله علمای بزرگی که از عصر غیبت تا به امروز عهده‌دار این وظیفه بوده‌اند عبارتند از: شیخ کلینی، صدوق، مفید، سید مرتضی، شریف رضی، شیخ طوسی، علامه حلی، شیخ مرتضی انصاری، سید حسین بروجردی، سید محسن حکیم، امام خمینی و شهید سید محمدباقر صدر.

علما و متفکران شیعه آثار بسیاری تألیف کرده‌اند که در مقدمه در دو بخش، ابتدا به نام 34 اثر مانند اعتقادات شیخ مفید، أصل الشيعة و أصولها محمدحسین کاشف‌الغطاء، أعیان‌الشیعة سید محسن امین، توحید شیخ صدوق و المراجعات سید عبدالحسین شرف‌الدین اشاره شده است. سپس به دائرة‌المعارف‌های بزرگ شیعه در انواع علوم و معارف مانند کافی کلینی، إستبصار شیخ طوسی، بحارالانوار مجلسی، المیزان علامه طباطبایی، معجم رجال حدیث آیت‌الله خویی و مانند آن اشاره شده است. البته محققین غیرشیعی نیز در دانشگاه‌های عالم اسلام رساله‌های خود را به این موضوع اختصاص داده‌اند که اسامی تعدادی از آن‌ها نیز ذکر شده است.

عامر حلو، مفید دانسته که دیدگاه شیعه را درباره قرآن کریم متذکر شود. وی نظرات تعدادی از علمای شیعه که از بنیان‌گذاران مذهب امامیه شناخته می‌شوند و به گفته‌های آن‌ها اعتنا می‌شود به نقل از کتاب آلاء الرحمن شیخ محمدجواد بلاغی اشاره کرده است. شیخ صدوق در کتاب الإعتقاد چنین می‌گوید: اعتقاد ما این است که قرآنی که خداوند بر پیامبر(ص) نازل کرده همین قرآن موجود است و بیش از این نیست و هر کس به ما نسبت می‌دهد که ما می‌گوییم بیش از این بوده دروغ‌گوست.

نویسنده با توجه به عظمت میراث بزرگی که از شیعه امامیه به‌جای مانده به فکر جمع و فهرست‌نگاری تألیفات و کتب شیعه در رابطه با قرآن کریم افتاده و پس از گردآوری با تشویق برخی دوستان تصمیم به انتشار آن گرفته است. او البته این اقدام مهم را نیازمند تلاش یک گروه علمی مشتمل بر اشخاص متعدد می‌داند چراکه کاری دائرة‌المعارفی است و از عهده یک فرد خارج است؛ لکن این اثر را خود به‌تنهایی به سرانجام رسانده‌ام.

فهرست تألیفات به ترتیب حروف الفبا حاوی ذکر نام کتاب، نام نویسنده، زبان کتاب، مکان و سال طبع است. البته این موضوع درباره همه آثار ندارد و گاه در برخی از آثار به نام اثر و نویسنده بسنده شده است. در رابطه با برخی آثار اطلاعات دیگری نیز در رابطه با سال ولادت یا وفات نویسنده و یا تعداد فصول و مباحث مطرح شده در کتاب ارائه کرده است. وی در پایان هر عنوان به منبع مورد استفاده با ذکر جلد و صفحه اشاره کرده است.

فهرست مؤلفین در حقیقت از فهرست تألیفات استخراج شده و با ذکر شماره صفحه به ترتیب حروف الفبا لیست شده است. این فهرست، اسامی مؤلفین بخش مستدرک را شامل نمی‌شود.

بخش مستدرک، فهرست اسامی تألیفات قرآنی جدیدی است که نویسنده پس از انتشار کتاب به دست آورده و برای استفاده محققین در این چاپ به اصل کتاب ضمیمه کرده است.

نویسنده در خاتمه، این معجم را جواب قانع‌کننده‌ای برای کسی دانسته است که بخواهد خدمات شیعه امامیه به قرآن و اهداف گران‌قدر آن را بشناسد.

وضعیت کتاب

فهرست مصادر در سه بخش کتب، مجلات [که به‌اشتباه مجلدات ذکر شده] و جراید در انتهای کتب پیش از خاتمه ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.