رساله لب اللباب در سیر و سلوک أولی الألباب
رساله لب اللباب در سير و سلوك اولى الالباب، به زبان فارسى، از تأليفات عارف كامل، حضرت علامه آیت‌الله حاج سيد محمدحسین حسينى تهرانى است.
| رساله لب اللباب در سیر و سلوک أولی الألباب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینی طهرانی، محمدحسین (نویسنده) |
| ناشر | علامه طباطبايی |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1426 ق |
| چاپ | 13 |
| شابک | 964-6533-15-9 |
| موضوع | آداب طریقت تصوف |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 288/3 /ح5ر5 1375 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
موضوع اين رساله، تهذيب اخلاق بر مبناى سير و سلوك و طى سفرهاى چهارگانه عرفانى است.
ساختار
اين رساله، مشتمل بر «مقدمه مؤلف»، «معرفت اجمالى و طرح كلى سلوك الى الله»، «شرح تفصيلى عوالم مقدم بر عالم خلوص»، «شرح اجمالى طريق و كيفيت سلوك الى الله» و «شرح تفصيلى طريق و كيفيت سير الى الله» است.
گزارش محتوا
الف) مباحث مطرح شده در «مقدمه مؤلف»، عبارت است از:
- فطرى بودن گرايش به عوالم غيبت؛
- صراط مستقيم؛ يعنى جمع ميان ظاهر و باطن؛
- دعوت قرآن كريم به تعقل و تزكيه با هم؛
- توصيه صدر المتألهين به خضوع قلب همراه با فراگيرى علوم عقلى؛
- سلسله عرفاى يك قرن اخير؛
- سبب تدوين رساله حاضر؛
ب) مباحث مطرح شده در «معرفت اجمالى و طرح كلى سلوك إلى اللّه»، عبارت است از:
- گرفتارى بشر در ظلمت ماديت؛
- سير و سلوك در اصطلاح عرفا؛
- صعوبت عبور از عالم برزخ و كثرت انفسيّه؛
- ورود سالك به عالم روح؛
- مقصد سالك، ملازمت با وجه اللّه است؛
- مراقبه و مراتب و آثار آن؛
- مقصود عرفا از «مى»؛
- مشاهده سالك نفس خود را؛
- مشاهده سالك اسماء و صفات ذات بارى تعالى را؛
- استغراق در ذات ربوبى و بقا به معبود؛
- مقام توجه به عالم كثرت در عين شهود عوالم ربوبى؛
- علت عدم وصول همگان به كمالات انسانى؛
- نارسا بودن الفاظ در بيان حقايق انوار تجرديّه و عوالم ربوبى؛
- عالم خلوص و اقسام آن؛
- خصوصيات و آثار خلوص ذاتى؛
- وارستگى از عوالم كثرت، از لوازم ابتدايى سلوك است؛
- قطع علاقه از ذات خود؛
- لزوم عنايات خاصّه الهى در غلبه كامل در جنگ انفسى؛
- لزوم متابعت كامل از جميع احكام شرعيه در تمام مراحل سلوك؛
- عبادت افراد كامل و واصل به جهت تقرّب نبوده، بلكه لازمه كمال آنان است؛
- ذكر اجمالى عوالم مقدم بر عالم خلوص در قرآن.
ج) مباحث مطرح شده در «شرح تفصيلى عوالم مقدم بر عالم خلوص»، عبارت است از:
- اسلام اكبر؛
- ايمان اكبر؛
- هجرت كبرى؛
- جهاد اكبر؛
- اسلام اعظم؛
- ايمان اعظم؛
- هجرت عظمى؛
- جهاد اعظم؛
- موت ارادى؛
- مزيّت سالكان امّت اسلام بر سالكان امت‌هاى گذشته؛
- مقام «صلوح»؛
- اقسام صلاح.
د) مباحث مطرح شده در «شرح اجمالى طريق و كيفيت سلوك إلى اللّه»، عبارت است از:
- لزوم جست‌وجوى دليل در اثبات حقايق دين؛
- تأثير تضرّع و ابتهال در حصول ايمان به عالم معنا؛
- گفت‌وگوى حضرت إدريس(ع) با حضرت علامه طباطبايى در خواب؛
- هدايت خداوند كسانى را كه صميمانه خواهان هدايتند؛
- علم و عمل مورث يك‌ديگرند؛
- لزوم رسانيدن حظّ ايمانى هر يك از اعضاى بدن؛
- نبودن حزن و خوف براى سالك پاک‌باخته؛
- سير در عالم ملكوت، منافات با بودن در دنيا ندارد؛
- ادعيه ائمه(ع)صرفا جنبه ارشادى نداشته است.
ه) مباحث مطرح شده در «شرح تفصيلى طريق و كيفيت سير إلى اللّه»، عبارت است از:
- ترك عادات و رسوم و تعارفات؛
- عزم؛
- رفق و مدارا؛
- وفا؛
- ثبات و دوام؛
- مراقبه؛
- محاسبه؛
- مؤاخذه؛
- مسارعت؛
- ارادت؛
- ادب نگاه‌داشتن؛
- نيت؛
- صمت؛
- جوع و كم‌خورى؛
- خلوت؛
- سهر(شب‌زنده‌دارى)؛
- دوام طهارت؛
- مبالغه در تضرّع؛
- احتراز از لذايذ؛
- كتمان سرّ؛
- شيخ و استاد؛
- ورد؛
- نفى خواطر؛
- ذكر؛
- فكر.
توجه: آنچه در ضمن اين بيست و پنج شماره ذكر شد، شرايط لازم سلوك است.
و) مؤلف، در ادامه، مطالب زير را بيان كرده است:
- طريقه نفى خواطر در رساله بحر العلوم؛
- طريقه مرحوم آخوند ملا حسينقلى همدانى در نفى خواطر و مراتب مراقبه؛
- بيان سلسله مشايخ و اساتيد مؤلف در معارف الهيه؛
- انكشاف عوالم چهارگانه توحيد در اثر مراقبه تام و توجه به نفس؛
- منظور عرفا از «عنقا» و «سيمرغ»؛
- اشعار حافظ در اشاره به مقام ذات غيب الغيوب.
ويژگى‌هاى اين رساله
- اصل اين رساله، اسّ و مخّ اولين دوره از درس‌هاى اخلاقى و عرفانى است كه حضرت استاد علامه طباطبايى در سال‌هاى 69 - 1368ق، در حوزه علميه قم، براى بعضى از طلاّب بيان فرموده و مؤلف، به‌عنوان تقريرات درس، به رشته تحرير درآورده و سپس با تنقيحات و اضافاتى به چاپ رسانده است؛
- اساس و شالوده مطالب اين رساله، برگرفته از رساله «تحفة الملوك در سير و سلوك»، منسوب به علامه بحر العلوم است، حتى تعداد و ترتيب شرايط بيست و پنج‌گانه سلوك، در هر دو رساله يكى است. به احتمال قوى، علامه طباطبايى، مباحث اخلاقى مزبور را از روى همين رساله بحر العلوم مطرح مى‌فرمودند.
در واقع، رساله «لب اللباب» تنقيح رساله «تحفة الملوك» است؛ بدين معنا كه بيشتر عناوين و مطالب هر دو رساله همسان است و پاره‌اى از مباحثى كه مورد نظر حضرت علامه طباطبايى و علامه تهرانى بوده است، مورد نقد و بررسى قرار گرفته است و برخى از مسائل سؤال‌برانگيز، به‌طور كلى مطرح نشده است؛ در عوض، در لابه‌لاى مطالب و جاى جاى مباحث، لطايف و معارفى گنجانده شده است كه در جاى خود كم‌نظير است و به رساله طراوت خاصى داده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.