المناظر الناظرة في أحكام العترة الطاهرة: كتاب الزكاة

المناظر الناضرة في أحکام العترة الطاهرة (الزکاة)
پدیدآوران	علوي گرگاني، محمدعلي (نویسنده) محقق حلي، جعفر بن حسن (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	کتاب الزکاة
ناشر	[بي نا]
مکان نشر	[بي جا] - [بي جا]
چاپ	1
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏1 /م3 ش4027 182 BP

المناظر الناظرة في أحكام العترة الطاهرة حاشیه سید محمدعلی علوی گرگانی (معاصر) بر کتاب «شرائع الإسلام في المسائل الحلال و الحرام» جعفر بن حسن حلی مشهور به محقق حلی (متوفی 676ق) است. دو جلد از این کتاب به موضوع «زکات» اختصاص دارد.

محشی در مقدمه اثر پس از خطبه کتاب می‌نویسد: اما بعد، و چون درس و بحث ما در خارج فقه به پایان وضو از کتاب طهارت رسید، تعدادی از فضلای درس ما تقاضای تغییر موضوع بحث را داشتند و خبر پخش شد تا اینکه موضوع همین شد که در دست خواننده است یعنی زکات و خمس در اقتصاد اسلامی. پس مصمم شدم و بحث را به حول و قوه الهی در روز شنبه، هفتم ماه شوال سال 1409ق برابر با بیست‌ودوم اردیبهشت 1368‏.

سپس در مقدمه به چند موضوع مطلب اشاره کرده است:

1. در بیان معنی زکات از حیث لغت و شرع: در کتب لغت معانی متعددی برای زکات ذکر شده که مشهورترین آن‌ها دو معنای طهارت و زیادت است همچنان‌که در قرآن کریم نیز به این دو معنا آمده است. در آیه 73 سوره کهف «... اقتلت نفسا زکیة...» و آیه 9 سوره شمس «قد افلح من زکاها» و مانند آن به معنای طهارت به‌کار رفته که استعمال در این معنا در آیات و اخبار بیش از معنای دیگر است. در آیه 232 سوره بقره «... ذلکم ازکی لکم و اطهر...» نیز به معنای زیادت آمده است‏.

زکات به لحاظ شرعی: تعاریف بسیار متفاوتی برای آن ذکر شده که بالغ بر شش تعریف می‌شود. نویسنده ذکر این تعاریف را مفید فایده نمی‌داند؛ چراکه اصل معرّف، معروف و معلوم است. از دیدگاه وی بهترین تعریف عبارت است از حقی که شارع آن را بر مال معین با نصاب معین به‌صورت ابتدایی واجب کرده است‏.

1. آیا زکات نامی برای اصل حق و مالی است که به جهت زکات خارج می‌شود یا اسمی برای اخراج به معنی مصدر است؟ ظاهر کلمات بسیاری از فقهای شیعه که در کلام برخی نیز به آن تصریح شده قول اول است. این قول مورد تأیید بسیاری از آیات قرآن کریم می‌باشد‏.
2. بیان وجوب و اهمیت زکات در اسلام: با مراجعه به آیات قرآن کریم و احادیث و اخباری که از نبی(ص) و ائمه اطهار(ع) در رابطه با زکات وارد شده متوجه می‌شویم که زکات خواهر نماز و قرین آن نزد خداوند تبارک‌وتعالی است که در بسیاری از آیات قرآن بین زکات و نماز به تعابیر مختلف و صیغه‌های مختلفی همچون «و اقیموا الصلاة و آتوا الزکاة» جمع کرده است‏.
3. اصل وجوب زکات از ضروریات بین مسلمین است؛ چراکه قرآن کریم صراحت به وجوب زکات دارد؛ بلکه احدی از علمای اسلام آن را انکار نکرده و یکی از ارکان پنج‌گانه (نماز، زکات، روزه، حج و جهاد) است‏.

محشی به شیوه رایج با ذکر «قوله» بخشی از عبارت شرایع را نقل و سپس شرح و توضیحش را ارائه داده است. در بررسی کلام محقق حلی به اقوال مختلف در آن زمینه اشاره شده و کلام او مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

آدرس آیات و روایات در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.