تفسير الإمام الحسين عليه‌السلام

تفسير الإمام الحسين(ع)، التفسير الأثري التطبيقي، تفسيرى روايى است كه بر اساس برخى از روايات مأثور از امام حسین(ع)جمع‌آورى و تنظيم شده است. اثر مذكور را استاد سيد محمدعلى حلو تدوين و منتشر كرده است. البته اين تفسير شامل همه آيات و سور قرآن نمى‌شود؛ همان‌طوركه همه سوره‌ها را نيز در بر نمى‌گيرد و فقط تفسير 68 سوره را كه با فاتحه آغاز و با اخلاص ختم شده، شامل مى‌شود. همان‌طوركه در عنوان اين كتاب نيز آمده، غالب اين روايات، تفسير كاربردى و به‌صورت تطبيق و بيان مصاديق خارجى آيات است.

تفسير الإمام الحسين عليه‌السلام
پدیدآوران	حسین بن علی(ع)، امام سوم (نویسنده) حلو، محمد علی (محقق)
عنوان‌های دیگر	التفسیر الاثری التطبیقی
ناشر	العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة
مکان نشر	کربلای معلی - عراق
سال نشر	1430 ق یا 2009 م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

در اين كتاب، بعد از مقدمه مفصل محقق درباره ويژگى‌هاى تفسير حاضر، تفسير امام حسین(ع) در مورد برخى از آيات قرآن كريم به ترتيب از سوره فاتحه تا اخلاص آمده؛ هرچند در مورد برخى ديگر از سوره‌ها مانند بينه، زلزله، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، كافرون، نصر، مسد، فلق و ناس، هيچ تفسيرى نيامده است.

گزارش محتوا

مقدمه مفصل محقق، بحث‌هايى روشى درباره اين تفسير است. محقق بر چند نكته تأكيد كرده است:

1. در اين مجموعه روايى تفسيرى، رواياتى كه در آن نام امام حسین(ع) به‌صراحت نيامده، هرچند محقق، يقين داشته كه از آن امام(ع) صادر گرديده، ذكر نشده است؛ وگرنه تعداد روايات دو برابر مى‌شد..بنابراین، محقق روشش را چنين قرار داده كه حتّى در برخى روايات امامان معصوم(ع) كه در آن تعبيرى مانند: «الإمام الرضا(ع) ع ن آبائه قال: قال رسول‌الله(ص)...» آمده، با آنكه روشن است كه در اينجا قطعاً امام حسین(ع) واسطه در نقل است و مى‌توان گفت روايت از امام حسین(ع) است، ولى چون نام ايشان به‌صورت صريح نيامده، اين‌گونه روايات در اين كتاب ذكر نشده است..

2. محقق ادعا ندارد كه اين كتاب دربردارنده همه روايات تفسيرى امام حسین(ع) است، بلكه تصريح كرده كه يقين دارد بخشى از روايات امام(ع) به عللى مثل خفقان و جور حاكمان و... از بين رفته است..

3. محقق تأكيد كرده كه امام حسین(ع) در دوران تقيه بود و امويان سخت كوشيدند افزون بر خود او، انديشه و روايات و فرهنگش را نيز به وادى فراموشى بسپارند..

4. در بخش تفسير، روايات تطبيقى امام حسین(ع) ذكر شده است و محقق خودش نيز افزون بر بيان منابع روايات، در موارد لازم به شرح و توضيح لغات و... پرداخته است..

5. محقق بعد از مقدمه و در آغاز تفسير، رواياتى از امام حسین(ع) درباره فضيلت قرائت، حفظ و فهم آيات قرآن و عمل به آن نقل كرده است..

6. در آغاز تفسير، روايتى آمده تحت عنوان «تفسير حروف المعجم» و در آن به‌واسطه امام حسین(ع) از امام على(ع) نقل شده كه هيچ حرفى نيست جز آنكه اسمى از اسماى بارى تعالى است و در همين روايت براى هريك از حروف الفبا نامى از نام‌هاى خدا ذكر شده است، مانند الف: الله، ب: باقى، ت: تواب و.....

7. اين روايات تفسيرى، همان‌طوركه در عنوان آمده، در غالب موارد عبارت از بيان مصداق و تطبيق آيه بر افراد يا جريانات سياسى و اجتماعى و يا معناى واژه‌ها و اصطلاحات قرآنى است. قبل از تفسير سوره فاتحه، روايتى در فضيلت آن سوره از امام حسین(ع) نقل كرده است و در تفسير حمد چنين آورده كه امام حسین(ع) از رسول‌الله(ص) نقل كرده كه او خطاب به اميرالمؤمنين على(ع) گفت:... تو اولين كسى هستى كه وارد بهشت مى‌شوى؛ درحالى‌كه پرچم من در دست توست و آن پرچم حمد (لواء الحمد) است......

8. در تفسير آيه «أَ فَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ وَ...» ..، از امام حسین(ع) نقل شده كه شاهد، حضرت محمد(ص) است..

9. در تفسير آيه «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَة ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَة أَعْمَى» ..، از امام حسین(ع) و او از اميرالمؤمنين(ع) نقل كرده است كه رسول‌الله(ص) به مهاجرين و انصار فرمود: «على را به خاطر محبت من دوست بداريد و او را به خاطر كرامت من إكرام كنيد. به خدا قسم اين مطلب را از جانب خودم نگفتم، بلكه خداى تعالى مرا به آن فرمان داد. اى مردم عرب! هركس بعد از من على را دشمن بدارد، خدا او را در روز قيامت، كور و بدون حجّت محشور مى‌كند»..

10. در تفسير آيه «... لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ» ..، از امام حسین(ع) نقل شده كه برترين و واجب‌ترين فريضه‌ها بر انسان عبارت است از شناخت خداوند و اقرار به عبوديت او و مرز معرفت اين است كه بشناسد كه خدايى جز او نيست و هيچ شبيه و نظيرى ندارد و بداند كه او قديم و ثابت است و موجودى است كه مفقود نمى‌شود و موصوفى است كه مثل و مانندى ندارد..

11. در تفسير آيه 23 سوره حشر، امام حسین(ع)، 99 اسم از اسماى حسناى الهى را برشمرده است..

12. در تفسير «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفّاً كَأَنَّهُمْ بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ» ..، از امام حسین و او از پدرش(ع) نقل كرده كه اميرالمؤمنين(ع) گفت: «راه خدا، من هستم و هركس مرا پيروى نكند، جهنمى مى‌شود»..

13. در تفسير آيه «وَ شَاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ» ..، از امام حسین(ع) نقل شده كه: «شاهد، جدّم رسول‌الله(ص) و مشهود، قيامت است»..

14. در تفسير سوره قدر، در تفسير آيه «ليلة القدر خير من ألف شهر» ، آمده كه: «شب قدر از هزار ماه كه بنى‌اميه در آن حاكم باشند و شب قدرى در آن نباشد، برتر است»..

15. در تفسير اصطلاح «صمد»، روايت شده كه صمد كسى است كه جوف ندارد (توخالى نيست، بلكه توپُر است) و سيادتش بى‌پايان است و نمى‌خورد و نمى‌نوشد و نمى‌خوابد و هميشه بوده است و خواهد بود..

منابع مقاله

تفسير الإمام الحسين(ع) التفسير الأثري التطبيقي، دراسة و تحقيق السيد محمدعلى الحلو، قسم الشؤون الفكرية و الثقافية في العتبة الحسينية المقدسة، الطبعة الأولى 1430 الهجرية.