دليل مؤلفات الحديث الشريف المطبوعة القديمة و الحديثة
| نام کتاب | دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة القدیمة و الحدیثة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الحدیث الشریف المطبوعه القدیمه و الحدیثه |
| پدیدآورندگان | عطیه، محی‌الدین (نويسنده)
یوسف، محمد خیر (نويسنده) حفني، صلاح الدین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | Z 7835 /الف5ع6 |
| موضوع | احادیث اهل سنت - کتاب شناسی
حدیث - علم الدرایه حدیث - علم الرجال حدیث - علم الروایه |
| ناشر | دار ابن حزم |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1418 هـ.ق یا 1997 م |
| کد اتوماسیون | 3288 |
معرفى اجمالى
«دليل مؤلفات الحديث الشريف المطبوعة القديمة و الحديثة»، اثر عربى محيى‌الدين عطيه، صلاح‌الدين حنفى و محمد خير رمضان يوسف، در معرفى كتبى است كه در موضوع روايت و فهم حديث تأليف شده‌اند.
ساختار
كتاب با مقدمه رمضان يوسف آغاز و مطالب در دو باب و هر باب در چندين فصل، در قالب دو جلد، تنظيم شده است.
نويسنده در هر مورد، ابتدا نام كتاب را ذكر كرده و در ادامه، به نويسنده، محقق، محل و زمان چاپ آن اشاره كرده است.
نام كتاب‌ها در موضوعات مختلفى دسته‌بندى شده و به ترتيب حروف الفبا، چيده شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به نكاتى پيرامون مطالب كتاب اشاره گرديده است (مقدمه، ج1، ص17-22).
در باب اول، كتبى كه در مورد علم دراية الحديث به رشته تحرير درآمده، در پنج فصل و پنج موضوع مختلف زير، معرفى گرديده است:
اول: كتبى كه در مورد اصول حديث و اصطلاحات آن نوشته شده است. اين كتاب‌ها در سه موضوع تقسيم‌بندى شده است:
1. تاريخ حديث و نحوه تدوين آن؛ از جمله: «بحوث في تاريخ السنة المشرفة»، تأليف اكرم ضياء العمرى؛ «البحوث و الدراسات المقدمة للمؤتمر الثالث للسيرة و السنة النبوية»، تأليف عبدالله بن ابراهيم انصارى، «تطور دراسات السنة النبوية و نهضتها المعاصرة و آفاتها»، به قلم فاروق حماده و... (متن كتاب، ج1، ص27-34).
2. علوم حديث (اصول و مصطلح آن)؛ كه برخى از آن‌ها عبارتند از: «أبوداود السجستاني و أثره في علم الحديث»، تأليف معوض بلال العوفى؛ «إتحاف النبيل بأجوبة أسئلة المصطلح و الجرح و التعديل»، اثر ابوالحسن مصطفى بن اسماعيل؛ «اجتناء الثمر في مصطلح أهل الأثر»، تأليف عبدالمحسن بن حمد العباد، «أحاديث النبوية و المحدثون»، اثر اسماعيل ابراهيم و... (همان، ص35-75).
3. گوشه‌هايى از علوم حديث؛ كه از جمله آن‌ها مى‌توان به: «الأجوبة الفاضلة للأسئلة العشرة الكاملة»، اثر ابوالحسنات محمد عبدالحى؛ «أسباب اختلاف المحدثين: دراسة نقدية مقارنة حول أسباب الاختلاف في قبول الأحاديث و ردّها»، تأليف خلدون احدب؛ «الإسرائيليات في التفسير و الحديث»، نوشته محمد حسين الذهبى و... اشاره كرد (همان، ص76-83).
دوم: كتبى كه پيرامون مباحث كلى جديد در باب حديث، نوشته شده است. اين مباحث، عبارتند از: أسباب ورود الحديث، علل الحديث، التصحيف و التحريف، النسخ في الحديث، المختلف و المؤتلف، مشكل الحديث، أدب الحديث و بلاغته، أمثال الحديث، قصص الحديث، نحو الحديث، غريب الحديث، الحديث و العلوم و مناقشات و ردود.
«أسباب ورود الحديث أو اللمع في أسباب الحديث»، اثر جلال‌الدين سيوطى، «البيان و التعريف في أسباب ورود الحديث الشريف» تأليف ابن حمزه حسينى، «علل الحديث و معرفة الرجال» اثر على بن عبدالله بن جعفر السعدى المدينى، «نقد الإمام الذهبي لبيان الوهم و الإيهام» تحقيق فاروق حماده، «إصلاح خطأ المحدثين» تأليف أبوسليمان حمد بن محمد الخطابى، «التطريف في التصحيف: التصحيف في الحديث الشريف» اثر جلال‌الدين سيوطى، از جمله اين آثار مى‌باشند (همان، ص87-134).
در فصل سوم، از اسناد (انواع حديث) سخن به ميان آمده است. برخى از كتب معرفى‌شده در اين موضوع عبارتند از: «الإسناد من الدين و من خصائص أمة سيد المرسلين(ص)»، به قلم عاصم بن عبدالله؛ «بيان خطأ من أخطأ على الشافعي»، تأليف ابوبكر احمد بن حسين بيهقى؛ «أخبار الآحاد في الحديث النبوي: حجيتها، مفادها، العمل بموجبها»، اثر عبدالله بن عبدالرحمن الجبرين؛ «البيان المكمل في تحقيق الشاذ و المعلّل»، نوشته حسين بن محسن انصارى يمانى؛ «أثر الأحاديث الضعيفة و الموضوعة في العقيدة»، اثر عبدالرحمن عبدالخالق؛ «الوضع في الحديث»، اثر عمر بن حسن عثمان فلاته اشاره نمود (همان، ص135-144).
كتاب‌هاى مربوط به علم رجال، در فصل چهارم معرفى شده است. اين كتاب‌ها در موضوعات علم جرح و تعديل، تراجم عامه محدثين، ثقات، ضعفا و متروكين، معاجم شيوخ، تراجم روات بر حسب زادگاهشان، اسماء، كنيه‌ها، القاب و انساب مى‌باشند.
از جمله اين كتب، عبارتند از: «أسباب الجرح في راوي الحديث»، تأليف يوسف صديق؛ «أصول التخريج و دراسة الأسانيد»، به قلم محمود طحان؛ «الإمام محمد بن حيان البستي و منهجه في الجرح و التعديل»، اثر عداب بن محمود الحنش؛ «الآحاد و المثاني»، تأليف احمد بن عمرو بن ابوعاصم؛ «إتحاف ذوي الرسوخ بمن رمي بالتدليس من الشيوخ»، اثر حماد بن محمد انصارى، «تاريخ أبي‌سعيد هاشم بن مرثد الطيراني عن أبي‌زكريا يحيى بن معين»، اثر محمد فاريابى و... (همان، ص147-233).
در آخرين فصل اين باب، به كتبى كه به شروط روايت (تحمل و ادا) نظر دارند، اشاره گرديده است. اين كتب، در موضوعات مختلفى همچون سماع، قرائت، اجازه، مناوله، مكاتبه، اعلام، وصيت، وجادت، اسانيد كتب، آداب تحمل و كتابت حديث، آداب روايت حديث، آداب طالب حديث، آداب محدث و سفر در طلب حديث مى‌باشد.
برخى از اين كتب، عبارتند از: «آداب طالب الحديث من الجامع للخطيب»، اثر بكر بن عبدالله ابوزيد؛ «إتحاف الإخوان باختصار مطمح الوجدان في أسانيد الشيخ عمر حمدان»، تأليف ابوالفيض محمد ياسين بن محمد عيسى الفادانى مكى؛ «حسن الوفا لإخوان الصفا»، اثر ابواليسر فالح بن محمد ظاهرى مهنوى، «الدر الفريد الجامع لمتفرقات الأسانيد»، اثر عبدالواسع بن يحيى الواسعى و... (همان، ص235-247).
نويسنده در باب دوم، در يازده فصل، به معرفى كتب مربوط به علم روايت حديث پرداخته است.
در فصل اول، كتب شش‌گانه اهل سنت و شروح آن‌ها، معرفى گرديده است. اين كتاب‌ها به نام نويسندگانشان كه عبارتند از امام بخارى، مسلم، ترمذى، ابوداود، نسائى و ابن ماجه، معروف مى‌باشند (همان، 249-313).
در فصل دوم، صحاح ديگرى از اهل سنت نام برده شده است. برخى از كتبى كه در اين فصل معرفى شده‌اند، عبارتند از: «أبوبكر بن خزيمة و منهجه في كتاب الصحيح: القسم الموجود»، نوشته محمد على ابراهيم برد؛ «الإحسان بترتيب صحيح ابن حبان»، اثر علاءالدين على بن بلبان فارسى؛ «الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان»، اثر علاءالدين فارسى و... (همان، ص315-320).
جوامع، مسانيد، سنن، كتب ائمه فرق اربعه، مجموعه‌هاى حديثى، احاديث قدسى، احاديث موضوعه و كتب فرق اسلامى از ديگر عناوينى است كه كتبى كه پيرامون آن‌ها نوشته شده، معرفى گرديده است.
وضعيت كتاب
فهرست هجايى موضوعات و محتويات كتاب در ابتداى جلد اول و كشاف عناوين و مؤلفان در انتهاى جلد دوم آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة القدیمة و الحدیثة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور