معجم المصطلحات المالية و الإقتصادية في لغة الفقهاء
معجم المصطلحات المالية و الاقتصادیة في لغة الفقهاء اثر نزيه حمّاد است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات مالى و اقتصادى رايج در بين فقيهان اهل سنت را به زبان عربى و به‌صورت منظم و الفبايى توضيح داده است.
| معجم المصطلحات المالیة و الإقتصادیة فی لغة الفقهاء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حماد، نزیه (نویسنده) |
| ناشر | دار القلم |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 2008 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اقتصاد - اصطلاح‌ها و تعبیرها
اقتصاد - مجموعه‌ها اقتصاد - واژهنامهها زبان عربی - واژهنامهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين كتاب، اثرى سودمند و پژوهشى است؛ به اين معنا كه صرف گردآورى و تدوين مباحث ديگران نيست، بلكه نویسنده خودش به‌صورت تحقيقى اظهار نظر كرده و به جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى و تجزيه و تحليل و... پرداخته و البته گاه گاهى هم مطالبى به‌صورت نقل قول آورده است.
ساختار
كتاب حاضر از مقدمه نویسنده و متن الفبايى كتاب تشكيل شده است. اين اثر از نظر روشمندى و نظم ستودنى است. شيوه نویسنده به اين ترتيب است كه بعد از ذكر هر عنوان ابتدا معناى لغوى آن را شرح مى‌دهد و بعد از آن به بيان معناى فقهى و اصطلاحى آن مى‌پردازد و حكم فقهى و انواع و شروط آن را به‌صورت روشن توضيح مى‌دهد و در صورتى كه از نظر مذاهب فقهى اهل سنت، اختلافى در ميان باشد، آن را هم تشريح مى‌كند و به‌طور مثال روشن مى‌كند كه فقه مالكى در اين مسئله چه فرقى با فقه حنبلى دارد.
نویسنده از تعداد قابل توجهى از منابع مهمّ اسلامى (293 منبع) استفاده كرده است.
گزارش محتوا
درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- نویسنده در مقدمه‌اش - كه در ونكوور كانادا در 23 ربيع‌الاول 1426ق، نوشته - تأكيد كرده است كه پانزده سال قبل، بخشى از معجم حاضر را آماده كرده و تحت عنوان «معجم المصطلحات الاقتصادیة في لغة الفقهاء» منتشر كردم... بعد از مدتى فرصت تجديد نظر و حذف و اضافه مطالب فراهم شد و به تحرير و تهذيب آن پرداختم و بسيارى از اصطلاحات اقتصادى و مالى جديد را همراه با شرح و بيان به آن افزودم تا شامل هر دو بخش مالى و اقتصادى شود؛ چون اين دو متداخل هستند و تفكيكشان مشكل است[۱]
- نویسنده نام و نشان و اسامى آثار نويسندگان متعددى را ذكر كرده است كه در طول تاريخ فرهنگ اسلامى براى تعريف اصطلاحات علوم اسلامى به‌طور كلى و گاه به‌صورت اختصاصى براى شرح اصطلاحات فقهى پديد آمده است[۲]او افزوده است كه آثار مذكور با همه فايده‌اش كافى نيست؛ زيرا بيشتر اين كتاب‌ها بر طبق ابواب فقهى تنظيم شده و گاه شرح مناسبى هم براى اصطلاحات فقهى در آن ذكر نشده و گاه به مذهبى خاصّ محدود شده است... بنابراين، نياز داريم به كتابى كه به‌صورت الفبايى تنظيم شده و خالى از اشكالات مذكور باشد[۳]
- نویسنده در مواردى كه اصطلاح ذكرشده، اختصاص به مذهبى خاص دارد و يا واجد معناى خاصى در آن مذهب است، به‌صورت روشن بيان كرده است؛ به‌طور مثال نویسنده يادآور شده است كه فقهاى مالكى، كلمه «ائتمان» را در برابر ضمان به كار برده‌اند و بعد معناى مورد نظر آنان را شرح داده و به نظر شافعيان اشاره كرده است[۴]مثال ديگر، بيع الوفاء است[۵]
- نویسنده، مباحث كتاب را با واژه‌هاى «ائتمان»[۶]شروع كرده و آنگاه با واژه‌هاى ديگرى همانند «إباحة»[۷]و... و «بخس»[۸]و... ادامه داده و با «اليد»، «يد الأمانة»، «يد الضمان»، «يسار» و «يسير»[۹]، به پايان رسانده است.
- نویسنده در مورد اصطلاح اسراف نوشته است كه اسراف در لغت، تجاوز از حدّ است در هر فعلى كه انسان انجام مى‌دهد؛ هرچند اين مطلب در باب انفاق مشهورتر است. در اصطلاح فقهى بر تجاوز از حدّ در انفاق مال گفته مى‌شود. نویسنده سپس به دو حالتى كه فقيهان براى اسراف ذكر كرده‌اند، پرداخته: انفاق از مال حرام و انفاق از مال حلال، ولى به‌صورت نامشروع و بدون اعتدال[۱۰]
- نویسنده به منابع فقهى اهل سنت اكتفا كرده و متأسفانه از آثار فقيهان شيعى هيچ استفاده‌اى نبرده است.
وضعيت كتاب
در پايان كتاب افزون بر فهرست منابع، به ترتيب فهرست تفصيلى اصطلاحات و بعد از آن، فهرست اجمالى اصطلاحات آمده است[۱۱]و متأسفانه فهرست‌هاى فنى ديگر (مانند اعلام، كتاب‌ها، فرق و مذاهب و...) نيامده است.
در اين كتاب، منابع و مآخذ هر مدخل به‌صورت پى‌نوشت در پايان هر اصطلاح همراه با بيان شماره جلد و صفحه ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.