مسند الإمام الهادي أبي‌الحسن علي بن محمد عليهماالسلام
مسند الإمام الهادي أبي‌الحسن علي بن محمد عليهماالسلام، تأليف شيخ عزيزالله عطاردى، يازدهمين كتاب از موسوعه بزرگ «مسانيد الأئمة(ع)» است كه در يك جلد به زبان عربى منتشر شده است. در اين كتاب ولادت امام هادى(ع)، فضايل و مناقب و سخنان آن حضرت در موضوعات مختلف گردآورى شده است.
| مسند الإمام الهادي أبي‌الحسن علي بن محمد عليهماالسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطاردی قوچانی، عزیزالله (گردآورنده) |
| ناشر | المؤتمر العالمي للإمام الرضا(ع) |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1368 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 14 حسن بن علی(ع)، امام دوم، 3 - 50ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 136/9 /ع6م5 1368 |
ساختار
نویسنده، روايات امام هادى(ع) را از تأليفات مشهور شيعى استخراج كرده است. ساختار اين مسند را مى‌توان بدين‌گونه ترسيم نمود:
- مطالبى كه مربوط به زندگى و شخصيت امام هادى(ع) است؛
- احاديثى كه آن معصوم در موضوعات مختلف بيان كرده‌اند؛
- راويانى كه از آن معصوم نقل حديث كرده‌اند، به‌همراه ذكر مختصرى از حالات ايشان و مدح و جرح‌هاى آنها[۱]
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه كتاب به قلّت احاديث امام هادى(ع) نسبت به احاديث ديگر ائمه(ع) به جهت محصور بودن آن حضرت در سامراء تحت مراقبت حكومت عباسى اشاره كرده است؛ به همين دليل راويان از ايشان به هنگام نقل حديث به اسامى مختلفى تعبير كرده‌اند كه ابوالحسن هادى، ابوالحسن ثالث، ابوالحسن عسكرى، الرجل، الطيب و فقيه العسكرى از آن جمله است.[۲]
مسند امام هادى(ع) با مطالب و احاديث مرتبط با زندگانى و شخصيت آن حضرت در هشت بخش آغاز شده است. ولادت، فضايل و مناقب، برخوردهاى آن حضرت با متوكل و شهادت ايشان، فضيلت زيارت آن حضرت و تعداد اولاد آن حضرت آمده است.[۳]
بخش ديگرى از مسند، به روايات اعتقادى اختصاص دارد. در اين بخش ابتدا رواياتى از امام در موضوعات علم، توحيد، انبيا و امامت ارائه شده است. در انتهاى اين بخش نيز روايات امام درباره افرادى چون فارس بن حاتم قزوينى و على بن مهزيار و يا فرقه‌هايى چون زيديه آمده است.[۴]
نویسنده سپس در باب «تفسير قرآن» رواياتى را كه از امام هادى(ع) در تفسير آيات چهارده سوره از قرآن كريم نقل شده به ترتيب ذكر كرده است.[۵]
باب دعا از ديگر مباحث كتاب است. در اين باب ابتدا نماز حاجت امام هادى(ع) ذكر شده بدين‌صورت كه پس از سه روز روزه‌دارى و غسل روز جمعه و صدقه به مسكين، نمازى با شرايط خاص و پس از نماز دعاى مفصلى خوانده مى‌شود. حرز، قنوت نماز و تسبيح امام هادى(ع)، از جمله احاديث زيباى اين بخش از كتاب است.[۶]
از جمله منابع بسيار غنى، نامه‌اى است كه امام هادى(ع) در پاسخ به نامه مردم اهواز كه از آن حضرت از جبر و تفويض پرسيدند، مرقوم فرمودند. اين نامه به نقل از كتاب «تحف العقول» در باب احتجاجات مسند ذكر شده است. در ادامه اين باب، احتجاج آن حضرت با يحيى بن اكثم آمده است[۷]
روايات فقهى كه از امام هادى(ع) نقل شده اگرچه فراوان نيست، لكن از آن حضرت در موضوعات مختلف روايت نقل شده كه مباحث نماز، روزه، زكات و نكاح از آن جمله است. در ضمن باب زيارت اين بخش نيز زيارت‌نامه‌هاى اميرالمؤمنين(ع)، فاطمه(س)، امام حسين(ع) و چند زيارت‌نامه ديگر آمده است[۸]
نویسنده تعداد 52 حكمت و حديث اخلاقى امام هادى(ع) را در باب «حكم و مواعظ و نوادر» ذكر كرده است[۹]وى در بخش انتهایى كتاب راويان احاديث امام هادى(ع) و مدح و جرح آنها را ذكر كرده است. وى در ابتداى اين بخش به مرسله بودن بسيارى از رواياتى كه از منابعى چون تحف العقول، مكارم الأخلاق و مناقب ابن شهرآشوب نقل شده اشاره كرده است. در اين بخش از كتاب 179 راوى معرفى شده‌اند[۱۰]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب و مصادر تحقيق در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌هاى صفحات، آدرس منابع روايات ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.