المزار (قزويني)

المزار (قزویني)
پدیدآوران	قزوینی، مهدی (نویسنده) قزوینی، جودت (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب المزار
ناشر	دار الرافدين
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1426 ق
چاپ	1
موضوع	حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - زیارت نامه‏‌ها زیارت - آداب و رسوم علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - زیارت نامه‏‌ها محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - زیارت نامه‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏262‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏م‎‏4*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتاب المزار، فصلي از فصل‌های كتاب فلك النجاة في احكام الهداة، با موضوع تعيين قبور انبياء و الشهداء و اولاد أئمه و علماء، تأليف سيد‌‎مهدي قزوینی (متوفي 1300ق) است كه به صورت مجزا با تحقيق دكتر جودت قزوینی منتشر شده است. اين اثر كه نگارش آن در سال 1272 به اتمام رسيده است، به عنوان مصدر مهمي برای تحقيق در سيره ائمه و اولاد ايشان و نيز تعيين قبور و مزارات آنها و اختلاف مدافن شريفشان به شمار مى‌رود.

ساختار

كتاب در دو مبحث طرح شده است:1- در مشروعيت زيارت، 2- در زيارت نبي(ص) و معصومين(ع).

در بحث اول، فصلي عنوان نشده است؛ اما بحث دوم مشتمل بر 10 فصل است كه در بخش گزارش محتوا مطرح مى‌شود. بحثي نيز تحت عنوان زيارت اخوان در خاتمه آمده است. درباره زيارت معصومين(ع) به اختصار اكتفا كرده و پس از ذكر تاريخ ولادت و شهادت و نام مادر و محل دفن به فضيلت زيارت ايشان اشاره كرده است.

گزارش محتوا

پيش از بحث اول معناي لغوي و اصطلاحي زيارت ذكر شده است. در معاجم لغت زيارت را قصد معنا كرده‌اند. معناي شرعي آن نيز حاضر شدن نزد معصوم - نبي يا امام - است. نویسنده معتقد است كه ولی خدا و عالم و مؤمن نيز در حكم زيارت ملحق به معصوم مى‌شود.

بحث اول: مبحث مشروعيت زيارت با اين استدلال آغاز شده است كه اولاً: زيارت أحياء مشروع است. ثانياً: معصومين و شهداء أحيا هستند و نزد پروردگارشان روزي مى‌خورند. بنابراین زيارت مشروع بوده و هيچ‌گونه حرمتي ندارد. زيارت در واقع راه مودت و صله بين احياء و اموات است.

روايات دراين رابطه فراوان است كه از باب نمونه به تعدادي از آنها اشاره شده است. صدوق(ره) زيارت انبيا و حجج او را زيارت خدا مى‌داند، همچنانكه اطاعت آنها اطاعت خدا و نافرماني از آنها نافرماني از خداست.

بحث دوم: مطالبی كه در اين بخش آمده، به ترتيب فصول به اين شرح است:

1. زيارت نبي اكرم(ص) برای حجاج و غير آنها از اهل مدينه و ساير بلاد مستحب مؤكد است. در روايات نبوي حج بدون زيارت قبر پيامبر(ص) جفا و به جاي آورده آن سبب شفاعت دانسته شده است. پس از ذكر چند روايت، نسب شريف پيامبر(ص) تا بيست پشت ذكر شده است. ابوين ايشان نيز به اختصار معرفي شده‌اند. بر تاريخ بعثت و روز غدير و رحلت آن وجود مبارک و تعداد نساء و فرزندان معصوم در پایان تأكيد شده است.
2. فاطمه زهراء(س) در مكان زيارت می‌شود: بيت، روضه، بقيع و بيت الاحزان. نویسنده با استناد به روايتي از نبي اكرم(ص): «مابين قبر و منبر من روضه‌اي از رياض بهشت است»، قول صحيح را "روضه" میداند. در تاريخ شهادت ايشان نيز همانند مزار شريفش اقوال مختلف است.
3. زيارت أئمه اطهار عليهم‌السلام اگر چه در بعضي ايام فضيلت دارد؛ اما در تمامي ايام مستحب است. "الغري" از اسامي شهر نجف است كه اميرالمؤمنين علي(ع) در آنجا مدفون است. فضل زيارت ايشان احصاء نمى‌شود. پس از ذكر برخی روايات در ثواب زيارت به كلامي از یکی از اساتيد ثقه كه نامش را ذكر نكرده، اشاره مى‌كند كه: «نفس نزد علي(ع) معادل چهارصد سال عبادت است».

   ديگر امامان شيعه نيز در فصل‌های مجزا، برخی به اجمال و مواردي نيز مانند امام حسین(ع) با تفصيل بيشتري معرفي و فضيلت زيارتشان مورد تأكيد قرار گرفته است.

4. از اين فصل تا فصل هفتم، مطالب در دو بخش ارائه شده است: 1- معرفي مزارات به اجمال، 2- تعليقات؛ كه در آن تراجم اشخاص مذكور در بخش قبل و اخبار منابع مختلف در تعيين مراقدشان ذكر شده است. در اين فصل، تراجم انبياء با آدم ابوالبشر آغاز و با ذكر نوح، هود، صالح و ابراهيم به يحيي بن زكريا و يوحنا الديملجي ختم مى‌شود.
5. در تراجم شهداء نام 23 تن از اصحاب نبي اكرم(ص)، اميرالمؤمنين و امام حسین(ع) ذكر شده است كه به ترتيب به اسامي تعدادي از اين بزرگواران اشاره می‌شود(عنوان 14 به صحابي مدفون در بقيع اختصاص دارد كه تنها به ذكر نام آنها بسنده شده است.):

   أ-حمزه سيدالشهداء، سلمان فارسی، ابوذر غفاري.

   ب-كميل بن زياد، ميثم تمّار، رشيد هجری، حجر بن عدي الكندي.

   ت-عباس بن علي بن ابى‌طالب(ع)، حبيب بن مظاهر، حر بن يزيد رياحي، مسلم بن عقيل.

6. مشاهير اولاد غير معصوم ائمه عليهم‌السلام كه در 22 بخش تنظيم شده با نام شش تن از برادران امام حسین(ع) كه در كربلا به شهادت رسيده‌اند، آغاز شده است. سپس نام عون و معين از اولاد علي(ع) مدفون در غرب بغداد و از جمله عبدالعظيم حسني مدفون در شهر ري ذكر شده است. بخش هفتم كه به حمزه بن قاسم از نوادگان عباس بن علي(ع) است، به تفصيل آمده است و در آن قضيه كشف صاحب اين مزار شريف كه تا آن زمان مشهور به حمزه بن موسي الكاظم است، نقل شده است. سيد‌‎مهدي قزوینی كه مى‌دانست مردم اشتباه میكنند و قبر آن بزرگوار در شهر ري واقع است به تحقيق مى‌پردازد و مردم را به حقيقت رهنمون مى‌شود.
7. تراجم علماي شيعه حجم بالايي از كتاب را به خود اختصاص داده و در 58 عنوان تنظيم شده است. در برخی از عناوين نام یکی از علما و در بعضي نيز دو و يا تعدادي از بزرگان مدفون در يك مقبره ذكر شده است. اين فصل با نام نواب اربعه آغاز و با ذكر تراجم شيخ كليني، مفيد و طوسي و علماي به نام شيعه به نام شيخ مرتضي انصاري ختم شده است.
8. جمع بين رواياتي كه در مراتب و منازل ائمه عليهم‌السلام وارد شده، به اختصار آمده است.
9. آداب زيارت نبي اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و مطالبی پيرامون بقيع و فضيلت دفن اموات در وادي السلام در اين فصل ذكر شده است.
10. احكام زيارت مشاهد مشرفه؛ مانند: دو ركعت نماز، زيارت به مأثور، وقوف بر ضريح و استلام قبر و... در اين فصل در ضمن 24 شماره به صورت فهرست‌وار طرح شده است.

خاتمه: بر زيارت برادران ديني نيز آدابي مترتب است، به عنوان مثال مستحب است كه مزور از زائر استقبال كرده و با او مصافحه و معانقه كند و برایش طعام و نوشيدني و ميوه بياورد و بر آنچه در خانه دارد، بخل نورزد؛ اما خويش را به تكلف نير نيندازد.

وضعيت كتاب

مقدمه محقق در رابطه با اهميت و مطالب كتاب و شيوه ارائه مطالب بوده و در ادامه علاوه بر ارائه صفحاتي از نسخ خطي، تاريخچه ساخت ابنيه بر مراقد خاندان قزوینی نيز ذكر شده است. شرح حال سيد‌‎مهدي قزوینی نيز به قلم فرزندش سيد‌‎مهدي قزوینی (متوفي 1325ق) با اضافاتي از سيد‌‎باقر قزوینی(متوفي 1333ق) پس از مقدمه محقق ذكر شده است. فهارس:

1. مصادر و مراجع به تفكيك خطي و چاپي.
2. فهرست مطالب.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.