السيرة النبوية (ذهبي)
السيرة النبوية تأليف محمد بن احمد بن عثمان ذهبى، متوفاى (748ق)، به زبان عربى است و مشتمل بر بيان زندگى و سيره پيامبر(ص) مى‌باشد.
| السيرة النبوية (ذهبي) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قدسی، حسام‌الدین (محقق) ذهبی، محمد بن احمد (نویسنده) |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| موضوع | محمد(ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 22/6 /ذ9س9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب، در سال 725ق تأليف شده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مطالب مقدماتى و متن است. متن كتاب شامل سى باب و دو فصل و مطالب ديگرى است كه در ضمن اين ابواب و فصول بيان نشده است.
مؤلف در بيان مطالب و مباحث، از آيات قرآنى، روايت شريف و اشعار عربى استفاده نموده است.
گزارش محتوا
در ابتداى كتاب، مطالبى به صورت پراكنده و غير منظم پيرامون كتاب، نسخه‌هاى خطى و رموز آن، به اختصار ذكر شده است.[۱]
مطالب و مباحث، در مورد بيان و شرح زندگى پيامبر(ص) از زمان تولد تا وفات مى‌باشد. اولین مطلبى كه در متن بيان شده پيرامون نسب پيامبر اسلام(ص) است. نویسنده نسب حضرت را با ذكر نام و لقب تا حضرت اسماعيل(ع) ذكر نموده و سپس به اين مطلب اشاره كرده كه نسب حضرت محمد(ص)، تا حضرت اسماعيل(ع)، اجماعى و قطعى است و اختلاف ما بين عدنان و اسماعيل بوده كه ما بين اين دو نفر چند نفر از اجداد حضرت وجود داشته است. وى در اين زمينه روايات متعددى ذكر نموده است.[۲]
مؤلف، در ادامه به بيان و شرح مطالبى پيرامون تولد حضرت در عام الفيل، اسماء و كنيه حضرت، وفات پدر و مادر او و وقايع و اتفاقات زمان تولد حضرت مانند شكتن ايوان كسرى پرداخته است.
برخى از ابوابى كه مؤلف ذكر نموده و به صورت مختصر شرح داده، در مورد برخى از آيات قرآن است كه با رسول اكرم(ص) ارتباط دارد. آياتى مانند «و يسألونك عن الروح» و «انك لعلى خلق عظيم» .
از جمله مطالبى كه در كتاب ذكر شده، پيرامون سفر مشهور پيامبر(ص) در زمان كودكى با عموى گراميش ابوطالب به شام و پيش‌گويى بحيراى راهب در مورد حضرت مى‌باشد. نویسنده، رخدادهاى اين سفر را به صورت كامل بيان نموده و توضيح داده است.[۳]
از مطالب ديگرى كه تا قبل از بعثت حضرت ذكر شده، عبارت است از: شأن و مقام حضرت خديجه؛ بناى كعبه؛ قرار دادن حجر الاسود به دست حضرت؛ تاريخ كعبه؛ نهى حضرت از لمس بت‌ها قبل از بعثت؛ بيان صفات ايشان در تورات.
نویسنده مطالبى در مورد نزول وحى در غار حرا و آغاز بعثت با نزول آيات اول سوره «اقرا باسم» بيان نموده و ما وقع را توضيح داده است. هم‌چنين در اين بخش، پيرامون حزن و اندوه پيامبر(ص) بعد از نزول وحى و اسلام آوردن حضرت خديجه(س) مطالبى ذكر شده است.[۴]
مؤلف، اسلام آوردن افراد مختلفى را پس از اسلام حضرت خديجه و حضرت على(ع) بيان نموده است. برخى از اين افراد، عبارتند از: زيد بن حارثه؛ طلحه؛ زبير؛ عبدالرحمن بن عوف؛ معمر بن حارث؛ سعد بن ابى‌وقاص؛ ابوعبيده؛ عبدالله مخزومى؛ سائب بن عثمان؛ حاطب بن حارث؛ سلمان فارسی؛ ابوذر؛ حمزه عموى پيامبر(ص).
يكى از مطالبى كه نویسنده بيان نموده و مفصل شرح داده است، پيرامون شعب ابى‌طالب و سختى‌هاى آن بر پيامبر(ص) و مسلمانان و سپس در مورد وفات دو ياور بزرگ ايشان، حضرت ابوطالب و خديجه(س) است. وى در مورد حضرت خديجه چنين بيان كرده است: «خديجه، دختر خويلد بن اسد، مشاور و ياور صديق پيامبر(ص) بوده در زمان جاهليت، بسيار طاهر و پاک بود. وفات او در دهم ماه رمضان و پس از خروج از شعب ابى‌طالب بوده است».[۵]
مؤلف، در مورد هجرت مسلمانان كه از آن تعبير به هجرت اول نموده (هجرت دوم يا هجرت بزرگ، هجرت رسول اسلام(ص) از مكه به مدينه است) روايات مختلفى بيان نموده و شرح و توضيح داده است.[۶]
ابواب پایانى كتاب در مورد بيمارى حضرت رسول(ص)، وضعيت حضرت در حال احتضار، وفات و تاريخ وفات، مدت عمر، خلافت و جانشينى ايشان، غسل، كفن، نماز و دفن حضرت، قبر و... مى‌باشد.
عناوين برخى از ابواب كتاب عبارت است از:
دلائل نبوت حضرت؛ صفات پيامبر اسلام(ص)؛ باب قول خداوند (انك لعلى خلق عظيم)؛ هيبت، شجاعت، قوت و فصاحت حضرت؛ زهد نبى؛ شمايل و افعال پيامبر(ص).
وضعيت كتاب
فهرست مطالب و موضوعات در پایان كتاب ذكر شده است. محقق كتاب، «حسام‌الدين قدسى» منابع، توضيحات و اختلاف نسخ را در پاورقى بيان نموده است. در پایان كتاب استدراكى ذكر شده كه تصحيح مطلبى از صفحه 45 كتاب است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب؛