طب فریدی
| طب فریدی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | احمد، عبدالقادر (مصحح)
حکیم، فریدالدین (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب طب فریدی |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14 داروها - شکلهای مصرف |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128/3 /ف4ب2 |
طب فريدى تأليف حكيم فريدالدين، نمونه‌اى از كار پزشکان فارسى‌نويس هندوستان است. اين پزشکان با تأسى به اسلاف خود كه سرچشمه دانش آنها تعليمات اساتيد ايرانى مهاجر از مكاتب پزشکى شيراز، همدان و گيلان بود، تأليفات طبى خود را به زبان فارسى يعنى زبان علمى و ديوانى هند در زمان حكومت‌هاى مسلمان است مى‌نوشتند.
اگرچه در مجموعه فهرست‌هاى كتب نشانى از اين كتاب نيافتيم و طب فريد اثر عبدالله طبيب (مربوط به نيمه اول قرن يازدهم هجرى قمرى) و شيخ فريدالدين بهكرى صاحب كتاب ذخيره الخوانين با كتاب حاضر و مؤلف آن قابل انطباق نبود، اما از سياق عبارات و نحوه نگارش به نظر مى‌رسد تأليف كتاب طب فريدى مربوط به اوايل قرن 13 يا اواخر قرن 12 هجرى قمرى باشد.
مصحح كتاب حكيم عبدالقادر احمد نيز جز نام فريدالدين به عنوان مؤلف كتاب، نشان ديگرى نيافته است.
ساختار
طب فريدى در 218 باب تدوين و نگارش يافته است. مؤلف در هر باب بيمارى‌هاى مختص عضوى و داروهاى مفرد و مركب آن را بررسى مى‌كند. اين اثر از بيمارى‌هاى سر شروع شده و با بررسى وجع الورك اتمام مى‌پذيرد.
چنان‌كه پيداست اين نگاشته همانند ديگر كتاب‌هايى است كه پيرامون درمان بيمارى‌ها به رشته تحرير درآمده است و همان ساختار را نيز دارا است.
گزارش محتوا
از 218 باب كتاب نزدیک به يك چهارم آن در زمينه بيمارى‌هاى چشم و درمان آنهاست كه اين نشان‌گر اهتمام و تخصص مؤلف در زمينه چشم پزشکى است.
اين اثر را بيشتر مى‌توان فهرستى تفصيلى از نسخه‌هاى مركب و مفرد در زمينه درمان بيمارى‌ها دانست. به عبارتى ديگر مؤلف مفردات و داروهاى مركب را بر اساس خاصیت درمانى آنها به ترتيب امراض و بيمارى‌ها مرتب ساخته است.
كتاب حاضر در عين اختصار و ساده‌نويسى نسبت به حجم اندك خود بسيار غنى و سرشار از داروهاى مفرد و مركب قابل استفاده در بيمارى‌ها و در حد خود راهنماى بسيار خوبى در درمان‌شناسى مبتنى بر طب سنتى است.
مؤلف براى هر بيمارى با ذكر انواع داروهاى مفرد و احياناً مركب روش به‌كارگيرى دارو را با الفاظ اختصارى آورده است و طبعاً در چنين مجموعه كم‌حجم و در عين حال آكنده از اسامى داروهاى متنوع، انتظار نيست كه به بيمارى‌شناسى و نيز ميزان مصرف يكايك داروها پرداخته باشد.
وضعيت كتاب
كتاب به تصحيح حكيم عبدالقادر احمد از تربيت‌يافتگان دانشكده تكميلات الطب لكهنو تصحيح شده و در سال 1950م توسط مدرس هندوستان منتشر شده است. با این حال این چاپ دارای اشتباهات عدیده ای بود که در چاپ و تصحیح جدید کتاب به کوشش محمد تقوی تصحیح شده است. چاپ اخیر کتاب از سوی انتشارات منشور سمیر در سال 1395 منتشر شد.
علاوه بر تصحيح متن، در پايان كتاب فرهنگ‌نامه مختصرى تحت عنوان تشريح الفاظ طب فريدى تدوين و تنظيم شده است.
افست اين كتاب را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ايران در تيرماه 1383ش با ديباچه‌اى از دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر ساخته است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب