اعلام اصفهان

اعلام اصفهان
پدیدآوران	مهدوی، مصلح‌الدین (نویسنده) نصراللهي، غلامرضا (مصحح) چلونگر، محمد علي (مقدمه نويس) زاد هوش، محمدرضا (ويراستار)
ناشر	سازمان فرهنگی تفريحي شهرداري اصفهان
مکان نشر	ایران - اصفهان
سال نشر	مجلد1: 1386ش - مجلد2: 1388ش - مجلد3: 1389ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-2588-48-0
موضوع	اصفهان - سرگذشت‌نامه مشاهیر - ایران - اصفهان - سرگذشت‌نامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏DSR‎‏ ‎‏2001‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏725‎‏ ‎‏م‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اعلام اصفهان، عنوان کتابی است که در راستای شناخت و معرفی مفاخر اصفهان تدوین گردیده و حاصل زحمات چندین ساله سید مصلح الدین مهدوی می‌باشد. این کتاب، برگرفته از فیش‌های تحقیقاتی و شرح حال‌های مدون و نامدونی است که بالغ بر چند هزار می‌شده‌اند و غلامرضا نصراللهی (محقق کتاب) دست به تدوین آن زده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محمدعلی چلونگر و محقق آغاز شده و تاکنون، سه جلد از کتاب، چاپ شده است. مجموعا 1697 شرح حال در این اثر عنوان گردیده است که مجموعه ای درخور توجه و عنایت است.

محقق ابتدا فیش‌های اسامی «آ» و «الف» را به ترتیب نام کوچک و نام پدر مرتب کرده و سپس سرگذشت‌هایی که سید مصلح الدین مهدوی به طور مستقل نوشته بود را ضمن تطبیق با دیگر آثار مهدوی و منابع دیگر، با مطالب جدید، در متن گنجانده است.

در تنظیم کتاب، با توجه به آثار و تألیفات مرحوم مهدوی و روش تراجم نویسان و دانشمندان رجال، باب خاندان‌ها، کنیه‌ها و نسا به طور جداگانه و با رعایت ترتیب حروف الفبا، گنجانده شده است. ترتیب الفبایی بر اساس نام کوچک افراد است، نه شهرت و لقب و کنیه و نام خانوادگی آنان.

مؤلف از تعدادی از علمای عالی قدر، موفق به دریافت اجازه ی نقل حدیث شده که اجازه ی این 11 نفر به صورت سند در آغاز کتاب آورده شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به جایگاه اصفهان و اهمیت اثر حاضر، اشاره شده است.

در مقدمه محقق، شرح حال نویسنده، به ویژه تحصیلات دانشگاهی و حوزوی و آثار وی، به رشته تحریر درآمده و نحوه تصحیح و اضافات این اثر، بیان شده است.

نویسنده در ابتدا، در چندین دفتر، به صورت الفبایی، شرح حال بزرگان اصفهان را گردآوری و تدوین کرده و آن را «رجال اصفهان» نامیده بود، ولی تألیف آن به اتمام نرسیده و برخی از صفحات، نانوشته و سفید باقی مانده است. این دفترها به قطع وزیری و دوازده دفتر است:

1. جلد اوّل (آ - الف) تا شرح حال ابراهیم آذینوه.
2. جلد دوم (باب ابو- ابی) تا شرح حال اثرم.
3. جلد سوم (باب الاحامد - احمدین) تا شرح حال احمد بختیاری.
4. جلد چهارم (از اختر تا آخر حرف الف) تا شرح حال ایزدگشسب.
5. جلد پنجم (باب الباء، باب التّاء) تا شرح حال «تنها»، در دو دفتر، یک دفتر (باب الباء) و دفتر دوم (باب التّاء).
6. جلد ششم (باب الثّاء - باب الجیم) تا شرح حال حاج شیخ جمال الدّین خوانساری.
7. جلد هفتم (باب الحاء) تا شرح حال حیرت.
8. جلد هشتم (باب الخاء) تا شرح حال خال بختیاری.
9. جلد هشتم (باب الرّاء) تا شرح حال رجالی.
10. جلد هشتم (باب الصّاد - باب الضّاد تا باب الطّاء) تا شرح حال طوطی.
11. جلد هشتم (باب المیم) تا شرح حال حاج مطهرعلی شاه.

بسیاری از شرح حال‌های کتاب مدوّن نبود؛ لذا فیش‌های متعدد راجع به یک شخصیت، مثلاًتألیفات، زندگی نامه، شاگردان و غیره، در نگارش شرح حال مدون هر شخص، مورد استفاده قرار گرفته و با سایر منابع، تطبیق داده شده است. در این مرحله، از دفاتر رجال اصفهان و نیز کتاب‌های چاپ شده نویسنده نیز استفاده شده و شرح حال‌ها تکمیل گردیده است. شرح حال معاصرین و نیز شخصیت‌هایی که در کتاب‌های رجالی دیگر آمده است و مرحوم مهدوی موفق به نوشتن شرح حال آنان نشده‌اند نیز به این کتاب افزوده شده است. افزوده‌های مصحح کتاب، به دو صورت از متن اصلی کتاب متمایز شده است:

1. در صورتی که کل شرح حال یا مدخل در آثار چاپ شده و یا چاپ نشده مرحوم مهدوی موجود نباشد، در کنار عنوان، با ستاره (×) مشخص شده است.
2. در صورتی که مطالبی برای تکمیل شرح حال به متن کتاب افزوده شود، با علامت کروشه ][ از متن اصلی متمایز گردیده است.

در نگارش و رسم الخط کتاب، سعی شده است شیوه نگارش و انشای مرحوم مهدوی، حفظ شود تا در آینده، پژوهشگران بتوانند در باب انشا و نثر این کتاب، اظهار نظر کنند. به این خاطر، تا حدی که به شیوایی جملات، آسیبی نرسد، از تغییر نثر وی به شیوه نثر امروزی خودداری شده تا اصالت اثر حفظ شود؛ چراکه به نظر نگارنده، هر نثر، به یک مقطع زمانی خاص تعلّق دارد.

جلد نخست، شامل تراجم اعلامی که نام آن‌ها با «آ» و «الف» آغاز می‌شود از شرح حال «آدم مدینی» شروع و به «ایوب قرشی» ختم می‌شود.

از جمله افراد معرفی شده در این جلد، می‌توان به نام‌های زیر اشاره نمود: آزاد اصفهانی؛ آشوبی نطنزی؛ آقابابا عارض اصفهانی؛ ملا آقاجان زفره ای؛ ابدال بیگ نقاش باشی؛ میرزا ابراهیم اصفهانی؛ میرزا ابراهیم امین الواعظین؛ ابن خیاط بغدادی؛ عبدالله بن ممشاد؛ عبدالله بن منده؛ میرزا ابوالحسن جلوه؛ ملا ابوالحسن جاجرمی؛ ابوالحسین خلیفه سلطانی؛ ابوالفتح اصفهانی؛ میرزا ابوالقاسم امام جمعه و...

جلد دوم که شامل مدخل‌های حروف «ب» تا «ذ» می‌باشد، با دو مقدمه از محمدعلی چلونگر و محقق آغاز شده است. در مقدمه نخست، پس از معرفی دو اثر به نام‌های «طبقات المحدثین بإصبهان و الواردین علیها» اثر ابومحمد عبدالله بن محمد بن جعفر بن حیان، مشهور به ابوالشیخ اصفهانی و «ذکر اخبار اصفهان» اثر احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران، معروف به ابونعیم که در سده‌های چهارم و پنجم نوشته شده و نویسنده آن‌ها را دانشنامه‌های رجال دینی اصفهان نامیده است، به این نکته اشاره شده که پس از این دو اثر، آثاری که صرفا به معرفی رجال اصفهان پرداخته باشند، کمتر دیده شده و لذا اثر حاضر، از همین جهت، دارای اهمیت ویژه بوده و در این موضوع، مثال زدنی است.

در مقدمه محقق، توضیحاتی پیرامون همایش «آئینه فرهنگ اصفهان» ارائه گردیده است.

از جمله افراد مذکور در این جلد، عبارتند از: بابا رکن‌الدین بیضاوی شیرازی؛ بابا شاه اصفهانی؛ شیخ محمدباقر استرآبادی؛ محمدباقر نجفی؛ آقا محمدباقر وحید بهبهانی؛ شیخ محمدباقر نجفی؛ استاد بدیع‌الزمان تونی؛ برهان الدین خوراسکانی؛ پرویز بختیاری؛ پیرمرتضی علی اردستانی؛ خواجه تاج‌الدین سلمانی؛ محمدتقی اصفهانی؛ ثابت اصفهانی و...

جلد سوم، دربردارنده مدخل حروف «ر» تا «ظ» بوده و با دو مقدمه از احمد زمانی و محقق در اشاره به اهمیت کتاب و بیان ارزش واقعی آن آغاز شده است. از جمله مترجمین این جلد، عبارتند از: رازی اصفهانی؛ محمدربیع اصفهانی؛ رجبعلی گلزار؛ میرزا محمدرحیم حکیم باشی؛ شیخ رحیم مایل اصفهانی؛ میرزا رستم گورکانی؛ شیخ رشیدالدین اصفهانی؛ ملا محمدرضا مجلسی؛ میرزا سید رضی اصفهانی؛ محمدرفیع رشتی گیلانی؛ محمد زکی بازرجانی؛ شیخ زین‌الدین کمره ای و...

نکاتی چند در خصوص این اثر: - برخی از اعلام اضافه شده به اثر، افراد در قید حیاتند. این امر در کتاب اعلام معمول نبوده و طبق روال، این گونه آثار، پرداختی به گذشتگان است. البته از جهاتی این امر نوعی سنت شکنی است و شاید درخور تقدیر.

- ارائه فهرست منابع، به علت شباهت‌های متعدد در اسامی کتب، امری لازم و ضروری است.

- ارائه فهرست کامل مکان‌ها و اشخاص در پایان اثر، می‌توانست بر غنای آن بیفزاید که متأسفانه جای آن خالی است.

- در صفحه 453 شرح حال احمد گیلانی یا کلانی عنوان گردیده و در صفحه 456، همین شرح حال برای احمد کلامی آمده است، درصورتی که صاحب عنوان، یک فرد است.

- در صفحه 577، 579 و 580، شرح حال اسماعیل کاغذی مدینی آمده و صاحب شرح حال یکی است.

- تعداد درخور توجهی از شرح حال‌ها منبع و مأخذی ندارند.

- در برخی از شرح حال‌ها به وجود یک اثر استناد گردیده و از تولد و وفات و شرح زندگانی ایشان، سخنی به میان نیامده است؛ مثلاًدر شرح حال محمداسماعیل جوشقانی (در منطقه کاشان) آمده: در ربیع الثانی 1270ق، کتاب «شرح صمدیه» سید محمدحسین بن علی حسین کاشانی را رونویسی نموده که نسخه ای از آن در کتابخانه آقای مهدوی موجود است. یا در شحر حال محمداسماعیل نجف آبادی نوشته شده: در سال 1228ق نسخه ای از کتاب «حلية المتقين» علامه مجلسی را کتابت نموده و نسخه ای از آن در کتابخانه مسجد الزهراء اصفهان موجود است. اگر مصحح به جای ذکر اعلام متأخرین، به تکمیل چنین شرح حال‌هایی اقدام می‌نمود، زحمت ایشان نمود بیشتری داشت.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.

در پاورقی‌ها، به ذکر منابع پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. ایمنا، معرفی کتاب‌هایی پیرامون اصفهان و اصفهان شناسی، «اعلام اصفهان؛ شرح سرگذشت بزرگان اصفهانی»، برگرفته از خبرگزاری ایمنا
3. میرمحمدی، محمدرضا، «اعلام اصفهان (سید مصلح الدین مهدوی، تصحیح و تحقیق و اضافات غلامرضا نصراللهی)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، شماره 110 و 111، خرداد و شهریور 1387.