الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه

‏الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه
پدیدآوران	حيدري، کمال (نويسنده) جياشي، محمود نعمه (محرر)
عنوان‌های دیگر	دراسة في حجية و أقسامه و احکامه
ناشر	دار فراقد
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1429ق ,
شابک	‎978-964-2902-33-0
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه، تقریرات مباحث آیت‌الله سید کمال حیدری پیرامون حجیت ظن و اقسام و احکام آن بوده که به قلم محمود نعمت جیاشی به رشته تحریر درآمده است.

تاریخ تألیف

مقدمه کتاب، در تاریخ 1428ق، نوشته شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو مبحث و هر مبحث در چندین فصل، ارائه شده است.

اثر حاضر، جزء دوم از سلسله اصول استنباط فقهی است که دربردارنده مباحث مربوط به حجیت ظن می‌باشد. جزء نخست این مجموعه، به بحث پیرامون حجیت قطع، اختصاص داشته که پیش از این، به چاپ رسیده است.

اثر حاضر، دربردارنده مجموعه‌ای از جلسات و مباحثی است که استاد حیدری، پیرامون مباحث اصولی در موضوع حجیت ظن مطرح نموده که دربردارنده مباحثی کلی پیرامون امکان تعبد به ظن، بحث از حجیت سیره، حجیت ظهور و حجیت اخبار می‌باشد و از مجموع 172 جلسه که در دو سال تحصیلی برگزار گردیده، استخراج شده است.

پیش از آغاز هر مبحث، فهرستی اجمالی از مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در آن ارائه گردیده که این امر، به تسهیل فهم مطالب و ارائه چهارچوبی کلی از مباحث، کمک بسزایی می‌کند.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا به بیان خصوصیات و ویژگی‌های کتاب پرداخته شده و سپس، اشاره مختصری به مباحث کتاب، شده است.

در مبحث نخست، در سه فصل، به مباحث کلی و عامه پیرامون ظن پرداخته شده است. در فصل اول، موضوع حجیت ذاتی ظن، مطرح شده است. نویسنده در ابتدا به دنبال تشریح علت بحث از حجیت ذاتی ظن بوده و آن را به مطالب مطرح‌شده در مباحث قطع و خصوصیات سه‌گانه آن که عبارتند از کاشفیت و ارائه واقع، محرکیت و داعی بودن در اغراض شخصی و تکوینی و حجیت به معنای اصولی، ارجاع داده و به این نکته اشاره کرده است که طبق نظریه مشهور، حجیت به معنای منجزیت و معذریت، لازم ذاتی قطع بوده و از آن، تفکیک‌پذیر نیست؛ امری که از نظر عقل مقتضی حسن عقاب در صورت مخالفت با قطع است و در سایه همین بحث، به عدم حجیت ذاتی ظن و مجعول بودن حجیت آن، حکم شده است.

در ادامه، به ذکر نظریه مشهور پیرامون عدم حجیت و عدم وجود لوازم و مقتضیات آن برای امارات غیر علمی و محتاج بودن ظن به جعل حجیت برای آن پرداخته شده و ضمن مطرح کردن اشکال شهید صدر به این نظریه، نظر خود نویسنده پیرامون این موضوع، مطرح گردیده و سپس تفکیک بین مولویت و حجیت، توضیح داده شده است.

در فصل دوم، از دو جهت زیر، امکان جعل حجیت برای ظن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است:

1. منافات جعل حجیت ظن با قاعده «قبح عقاب بلا بیان»، با قطع نظر از منافات آن با تشریعات الهی دیگر.
2. منافات جعل حجیت ظن با حکم واقعی مشکوک. در این‌باره، به تفسیر کلام شیخ انصاری در کتاب «الرسائل» پیرامون امکان جعل حجیت برای حکم ظاهری پرداخته شده و سپس، اختلافات موجود در این مسئله، اختلاف در مبانی کلامی دانسته شده و به تشریح این امر، پرداخته شده است.

در فصل سوم، موضوع تأسیس اصل هنگام شک در حجیت اماره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در مبحث دوم، در چهار فصل، به بحث پیرامون ظنون خاصه و امارات معتبر شرعی، پرداخته شده است. در فصل اول که به بحث پیرامون سیره اختصاص یافته است، سیره عقلائیه به دو قسم: سیره منقح‌کننده موضوع حکم شرعی و سیره منقح‌کننده حکم شرعی و سپس اولی، به منقح‌کننده موضوع حکم شرعی فقهی و منقح‌کننده موضوع حکم شرعی اصولی و آنگاه منقح‌کننده موضوع حکم شرعی فقهی، به دو قسم موجد فردی از موضوع و کاشف از فرد در مقام اثبات، تقسیم شده و پیرامون هرکدام جداگانه توضیح داده شده است.

در فصل دوم، به بررسی حجیت ظهور، پرداخته شده است. عمده‌ترین استدلال بر اصل حجیت ظهور، تمسک به سیره می‌باشد که گاهی با استفاده از سیره متشرعه است و گاهی سیره عقلائیه. نویسنده در این فصل، ابتدا چگونگی استدلال به سیره متشرعه و عقلائیه در حجیت ظهور را بررسی نموده و سپس، به مباحث زیر، پرداخته است: موضوع اصالت ظهور و اقسام دلالت؛ نقش قرینه در حصول دلالت؛ نسبت میان اصالت ظهور و اصول لفظی دیگر؛ تفصیلات اصالت ظهور و نظریه بزرگانی همچون محقق قمی پیرامون آن؛ ادله حجیت ظواهر کتاب از جمله دلیل انسداد، حدیث ثقلین و سیره عملیه اهل‌بیت(ع)؛ ادله منکرین حجیت ظواهر کتاب ‌و....

بحث از اجماع، متضمن ابعاد متعدد و مختلفی در مباحث معرفت دینی است؛ زیرا از یک‌سو، از آن در مباحث اعتقادی و مسائل کلامی، مخصوصا در مکتب خلفا استفاده می‌شود و از سویی دیگر، در مباحث اصولی و فقهی مکاتب و دیدگاه‌های مختلف اسلامی، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ ازاین‌رو، در فصل سوم، به مباحث مربوط به اجماع و ادله استباط حجیت آن از آیات، عقل و سنت، پرداخته شده است.

فصل آخر، به بحث از حجیت شهرت اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا، به تعریف و اقسام شهرت، شامل شهرت روایی، عملی و فتوایی پرداخته و ادله حجیت شهرت را بررسی نموده است.

وضعیت کتاب

فهارس کتاب که شامل فهرست آیات، احادیث، مصادر و موضوعات می‌باشد، در انتهای آن جای گرفته است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیح مختصری پیرامون برخی از مطالب متن ارائه گردیده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

القطع، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه