شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)
شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام يكى از مشهورترين و معتبرترين آثار كلامى و فلسفى علامۀ شهير و حكيم و متكلم و عارف متأله مولى عبدالرزاق بن على بن الحسينى اللاهيجى است.
| شوارق الإلهام في شرح تجرید الکلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نویسنده) لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (شارح) |
| عنوان‌های دیگر | تجرید الکلام فی تحریر عقاید الاسلام. شرح |
| ناشر | مهدوی |
| مکان نشر | اصفهان - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، 597 - 672ق. تجرید الکلام فی تحریر العقاید الاسلام - نقد و تفسیر کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 210 /ن6 ت3028 1300ی |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين كتاب شرح مفصل و مستوفاى متن «تجريد الاعتقاد»خواجه نصيرالدين طوسى است.
«شوارق الالهام» یكى از دو شرح لاهيجى بر متن تجريد است.جلد اول تا آخر بحث علت و معلول و جلد دوم از مباحث جواهر و اعراض آغاز و تا مسأله ششم از بحث صفات خداوند(مسألۀ كلام) ادامه دارد و پس از آن ناتمام مانده است؛ یعنى مقدارى از بحث اثبات صانع و صفات او و بحث نبوت و امامت و معاد نوشته نشده است و يا اگر نوشته شده چاپ نگرديده است.
علامه لاهيجى شرح خود را با يك مقدمۀ مفصل علمى دربارۀ تعريف، موضوع، فايده و مرتبۀ علم كلام
طى چهار مطلب آغاز كرده است.سپس دربارۀ امتياز و اعتبار «تجريد الكلام» در بين متون كلامى متقدمان و متأخران بحث مى‌كند.
شوارق همواره مورد توجه و عنايت اهل فن بوده و حاشيه‌هاى فراوانى بر آن نگاشته شده كه از جمله آنها مى‌توان به حاشيه محمد نصير بن زين‌الدين لاهيجى چهاردهى(م ح 1270 ق)، حاشيۀ
عبدالرحمن بن نصراللّه شيرازى مدرس(م 1268 ق)، حاشيه ملا اسماعيل بن سميع اصفهانى(م 1277 ق)،
حاشيه‌هادى بن مهدى؛ملا هادى سبزوارى(م 1289 ق) و حاشيه آقا على مدرس زنوزى اشاره كرد.
ويژگى‌ها
مى‌توان ادعا كرد كه شرح لاهيجى بر تجريد، جامع كليۀ نظرات و آراى متكلمان و فلاسفۀ قبل از خود است.و نيز همانطور كه «تجريد» اولين گرايش كلى كلام شيعۀ اماميه به فلسفه است، شرح‌تجريد لاهيجى هم چنين است.علاوه براینكه چاشنى‌اى از عرفان و تصوف كه مسلك استاد وى ملا صدرا است در آن ديده مى‌شود.لاهيجى در بحث وحدت وجود، تمام آراء و نظرات فلاسفه و متكلمان را با دقت نقل مى‌كند.اين شرح با اين خصوصيت، معجونى از كلام و فلسفه و عرفان و تصوف است هرچند صبعۀ ظاهر آن كلام است.در اين كتاب لاهيجى تسلّط جدّى خود را بر انديشه‌هاى كلامى و فلسفى نشان داده است و با نهايت موشكافى و ريزبينى يكايك مسائل مطروحه در كلام، فلسفۀ الهى و تصوف را مورد مداقّه و بحث قرار داده است.
او در اين كتاب ذوق و سليقۀ آزادانه در انتخاب موضع شخصى خود را ارائه مى‌نمايد بطورى‌كه در پاره‌اى از مسائل عليرغم سرسپردگى كلّى به حكمت متعاليه، متمايل به حكمت مشاء نيز مى‌باشد.دربارۀ حركت جوهرى نيز در مسأله ششم از جلد اوّل شوارق به انكار آن مى‌پردازد و در اين‌باره به شبهۀ معروف عدم بقاى موضوع تمسك مى‌كند.
از ويژگى‌هاى اصلی «شوارق الالهام» اينست كه حكيم لاهيجى در اين كتاب علاوه بر طرح موضوعات
كلامى شيعه به صورت استدلالى و دقيق، متعرض آراى بزرگترين متكلمان اهل تسنّن نيز شده است.
از جمله آراى شارحان «مقاصد» و «مواقف» که جزء مصنّفان كتب مبسوط كلامى اهل تسنّن هستند و همچنين متعرض آراى قاضى عبدالجبّار در شرح اصول خمسه و آراى باقلانى و نيز ابوالحسن اشعرى شده است.به همين دليل خواندن كتاب شوارق، دانش‌پژوهان را از مطالعۀ كتب ديگر كلامى نظير شرح مقاصد و شرح مواقف بى‌نياز مى‌نمايد.
نسخه‌شناسى
نسخ خطى:
- كتابخانۀ گوهرشاد-مشهد به شماره (1854) به خط شاگرد حكيم لاهيجى
محمد شريف بن محمود لاهيجى، سال 1063 ه.ق در قم.
- كتابخانۀ مركزى تهران به شماره (1697) نوشته محمد مؤمن ابن امين تبريزى،1094 ه.ق.
- كتابخانۀ ملّى فارس-شيراز به شماره (745-عمومى 297/2:خو) نسخ محمد صادق ابن حاجى ميرزا محمد،1095 ه.ق.
- كتابخانه مدرسه حجتيه-قم به شماره (360) نوشتۀ سدۀ 11 ه.ق
- كتابخانه ملك تهران به شماره (1863) نسخ 1187 ه.ق
- كتابخانه دانشكدۀ الهيات دانشگاه تهران به شماره (716 د)،1191 ه.ق.
- كتابخانۀ مسجد اعظم-قم به شماره (2 مج 3307) نوشته 1225 ه.ق
- كتابخانه آستان قدس رضوى-مشهد به شمارۀ(6944-1388)،1233 ه.ق، و نسخ فراوان ديگر.همچنين شوارق بارها طبع و منتشر گرديده است از جمله در تهران در سالهاى 1266-1267 ه.ق، چاپ سنگى وزيرى، تهران 1280 ه.ق، چاپ سنگى وزيرى، تهران 1299 ه.ق؛طبع سنگى رحلى و....
نسخه حاضر در برنامه با حواشى محمد على نورى، محمداسماعيل و غيره در قطع رحلى با جلد گالينگور در اصفهان توسط انتشارات مهدوى به صورت سنگى در 555 صفحه به طبع رسيده است.نوبت چاپ و سال انتشار نامعلوم است.
منابع مقاله
- يادنامه حكيم لاهيجى
- دائرةالمعارف تشيع، جلد دهم، مدخل:شوارق