تاریخ ميورقة

تاریخ میورقه
پدیدآوران	ابن معمر، محمد (محقق) ابوالمطرف، احمد بن عبدالله (نویسنده)
ناشر	دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	2007 م
چاپ	1
موضوع	اندلس - میورقه - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DP‎‏ ‎‏103‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ت‎‏2‎‏*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاریخ میورقة تألیف أبامطرَّف أحمد بن عمیرة مخزومی(متوفی 658ق) به عربی است. این اثر، تاریخ مذكور را در عهد اخیر اسلامی(سال‌های 606-628 ق1209/-1230م) با موضوع سقوط این شهر و تسلط مسیحیان بر آن، مورد بررسی قرار مى‌دهد. وى آن را در پاسخ به درخواست یکی از برادران دینی اهل جزیره میورقه نوشته است. تاریخ دقیق تألیف ضبط نشده است؛ اما به طور قطع پس از 628ق بوده است.

ساختار

در ابتدای كتاب مقدمه مفصل و جامعی به قلم محقق آمده است كه حدود ثلث حجم آن را به خود اختصاص داده است. در این نوشتار به سرگذشت نویسنده و شیوه نگارش او و محتواى كتاب پرداخته شده است. پس از آن متن كتاب با یك مقدمه آغاز شده است و به اختصار و در 24 بخش وقایع به گونه‌ای دقیق شرح كرده است تا آن جا كه گروهی تصور كرده‌اند كه خود نویسنده در میورقه بوده است.

گزارش محتوا

أبامطرف، در نوشته خود از شیوه عماد اصبهانی - كه در تاریخ ادب یکی از اركان كتابت عربی مسجع همراه با محسنات بدیعی است - الگوبرداری كرده است. ابن عمیره و كاتبان عصر او مانند حلقه‌ای مهم و مرحله مشخصی در سلسله تطور نثر فنی در ادب اندلسی به شمار مى‌روند. این نثر مبتنی بر انواع سجع و اشكال مختلف جناس و استفاده از تلمیحات و اشارات و اصطلاحات و الفاظ فقهی و منطقی است. او در سجع نظریه خاصی وضع نمود كه در كتاب تنبیهات آن را "حد وسط بین افراط و تفریط" نامیده است. او متذكر مى‌شود كه این مساوات نباید به گونه‌ای باشد كه به اوزان شعری تبدیل شود. او از شیوه معاصرینش؛ مانند: ابن آبار، ابن قطان كه كتاب عماد اصبهانی "الفتح القدسی" را شرح و اختصار كردند، نیز پیروی نكرد و كتابی با موضوعی متفاوت ایجاد نمود. چه بسا او قصد داشته با تألیف جدیدش نگاه‌ها را به خود جلب كند.

آنچه در نثر او جلوه چشمگیر دارد، تكلف و افراط در كاربرد صنایع بدیعی، از قبیل جناس و طباق و مقابله است و میل به اطناب و طولانى كردن بندهای سجع و التزام به حرف واحد در آنها و گاه در همه كلمه‌ها و خلاصه هر آنچه سخن را در عین آراستگی، از روانی و شادابی دور میكند، به همین سبب شیوه نگارش او را آمیزهای از شیوه‌های نگارش ادیبان و عالمان دانسته‌اند.

نویسنده پس از حمد و صلوات و ذكر هدفش از نگارش كتاب به شرح زندگی والی میورقه ابویحیی التنملّی مى‌پردازد. او كه ابتدا والی بلنسیه بوده و سپس به ولایت این جزیزه منصوب شده بود، بسیار مال دوست و بخیل بود. حكومت او بر میورقه بیش از بیست سال به طول انجامید؛ اما ابامطرف از این تاریخ طولانی گزارشی نكرده است، چرا كه هدف نگارش تاریخ سقوط جزیره بوده است. تا سال 623ق1226/م میورقه در امن به سر میبرد و مورد تعرض بیگانگان واقع نشد. در این تاریخ بود كه ابا یحیی احساس خطر كرد و جهت مقابله با این خطر محتمل دستور ساخت، كشتی‌هایی را صادر كرد. برای ساخت كشتی‌های جدید نیاز به چوب بود و لذا به جزیره یابس حمله كرده و بر مسیحیان پیروز شده و علاوه بر تأمین چوب مورد نیاز، سلاح‌های آنها را نیز به غنیمت گرفتند. پس از آن بلافاصله دستور حمله به قطلونیه و ارغون صادر شد كه نتیجه آن به غنیمت گرفتن سلاح‌های رومی و به اسارت گرفتن یك نصرانی مشهور به "الثروة" بود. تكرار مجدد این حملات جبهه‌گیری مسیحیان در برابر مسلمانان را موجب گردید. تجار قطلونیه كه سلامت كشتی‌های تجاری خود را در خطر میدیدند، در مجلس نیابی(الكورتیس) حمله نظامی بر ضد میورقه را تصویب كردند. بدین ترتیب بود كه مطابق گزارش نویسنده ارتشی متشكل از 1500 اسب سوار و 20 هزار پیاده نظام و... برای حمله به میورقه آماده شد. شرح وقایع پس از آن كه در نهایت به شكستن مقاومت اسلامی در جزیره میانجامد، بخش‌های دیگر كتاب را تشكیل میدهد. پس از تسلط مسیحیان بر میورقه، ملك خایمی اول در نوشته‌ای كه از دو جزء به لغت لاتین و عربی تشكیل شده بود و به مخطوط اللاتینی العربی مشهور شد، اقدام به تقسیم اراضی جزیره بین خود و بزرگان مسیحی نمود.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 6، صفحه 250.