مفاخر آذربایجان
| مفاخر آذربایجان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (نویسنده) |
| ناشر | نشر آذربايجان ج: 1, 2, 3 |
| مکان نشر | تبریز - ایران ج: 1, 2, 3 |
| سال نشر | 1378 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | آذربایجان - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | data-type='congeressCode' style='direction:ltr' |
مفاخر آذربايجان اثر عبدالرحيم عقيقى بخشايشى، كتابى است كه پيرامون زندگى بزرگان و دانشمندان منطقه آذربايجان، در سال 1375ش و به زبان فارسى نوشته شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه نویسنده در اشاره به نقش آذربايجان و مفاخر آن، آغاز و مطالب كه شرح حال 3001 تن از شخصيت‌هاى افتخارآميز آذرى مى‌باشد، در پنج جلد تنظيم شده است.
نویسنده كتاب را به 15 محور تقسيم‌بندى نموده است. اين محورها در عرصه‌هاى فقه، تفسير، عرفان، ادب، هنر، شعر، جهاد و شهادت، نيكوكارى، نوآورى، فرزانگى در عرصه خلاقيت، تجارت، ورزش، تعليم و تربيت مى‌باشد.
جلد اول، در مورد فقيهان و مفسران؛ دوم، عارفان و فيلسوفان؛ سوم، شاعران، نويسندگان و خوشنويسان؛ چهارم، شهيدان و نيكوكاران و پنجم، پيرامون فرزانگان و نوآوران آن ديار مى‌باشد.
گزارش محتوا
مؤلف در تامين هدف خود، دو تبصره آورده كه تا حدودى دست او را باز گذارده است: اولا مفاخر و بزرگان آن ديار را از دوران اسلامى به بعد، مورد مطالعه قرار داده است. ثانيا دائره مفاخر را تنگ و تنگتر گرفته و آنها را در 15 محور اساسى مورد عنايت توجه خاص قرار داده است.
اين مجموعه با توجه به موضوعات مطرح شده و با عنايت به تنوع آن، در نوع خود تازگى دارد و دربرگيرنده عنوان‌هاى جديدى است كه در كتاب‌هاى مشابه، كمتر به چشم مى‌خورد، مانند جهاد و شهادت، خيرين و نيكوكارى، ورزش و ابتكار يا تجارت و اقتصاد، نوآورى و فرزانگى. هركدام از آنها از عناوين جديدى هستند كه باب تازه‌اى را به روى محققان مى‌گشايند.
نكات قوت كتاب، فراگيرندگى و وسعت ديد اين مجموعه است كه مطالب خود را تنها محدود به دائره جغرافيايى مخصوص آذربايجان شرقى و غربى يا استان اردبيل ننموده است، بلكه آن سوى ديار آذربايجان و قفقاز جدا شده از پيكره آذربايجان فعلى و 17 شهر دور مانده از مام وطن مانند باكو، گنجه، شيروان، ايروان، دربند و شماخى و... را نيز مورد نظر قرار داده است و از شاعران آن ديار مانند نظامى گنجوى، خاقانى شيراوانى، مجيرالدين بيلقانى، صدراى باكويى، حاج زين‌العابدين تقى‌اف، شيخ شامل قفقازى و از مناطق قره باغ، دربند، قفقاز، و دانشمندان و شاعران آن ديار نيز سخن به ميان آمده است.
دربازگويى شرح احوال، عنايت خاص و توجه كامل به آفرينندگى و خلاقيت و آثار و مآثر افراد شده و نویسنده كمتر تحت تاثير موقعيت‌هاى كادب، يا مناصب و مقامات ظاهرى قرار گرفته است، بلكه شرح حال افراد گمنام ولى خلاق و افتخارآميز آذرى نخستين‌بار در اين مجموعه به چشم مى‌خورد، مثل دهقان فداكار ريز على خواجوى، يا شهيدان شجاع و غيور، ولى گمنام هشت سال دفاع مقدس در كنار ستارخان، باقرخان و باباخان اردبيلى.
تسلط و دسترسى كه مؤلف به منابع عربى داشته است، از منابعى مانند الذريعة، الاعلام، طبقات أعلام الشيعة، رسالة الاسلام، روضات الجنة، رياض العلما، حياض الفضلا، الغدير، الكنى و الالقاب، كشف الظنون، مصفى المقال، معجم الادباء، معجم المؤلفين و.... اسامى افراد نادرى را بيرون كشيده كه كمتر در منابع فارسى و مصادر متعارف معاصر اسامى آنان را مى‌توان يافت.
در اين مجموعه از عكس‌ها و تصاوير نفيس و ارزشمندى استفاده شده است كه تنها در اين كتاب مى‌توان مشاهده نمود، به ويژه تصاوير مفاخر و فرزانگان معاصر.
اما كتاب از كاستى‌هايى نيز برخوردار است. مؤلف زندگى برخى بزرگان را به صورت تعارفى گذرانيده و تقريبا هيچ اطلاعى از حيات علمى و اجتماعى آنها به دست نداده است.
تعداد قابل توجهى از زندگى‌نامه‌ها تكرارى بوده و سرگذشت علمى آنها در دو يا سه جا آمده است.
وضعيت كتاب
در هر جلد، فهرست مطالب همان جلد، در ابتدا و فهرست منابع و مدارک مورد استفاده نویسنده، تصاوير و چهره‌ها، اعلام و اشخاص، اماكن و ممالك، كتاب‌ها و رساله‌ها و... در انتهاى كتاب آمده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. طيار مراغى، محمود، «نقدى بر كتاب مفاخر آذربايجان» پايگان مجلات تخصصى نور، مجله آينه پژوهش، بهمن و اسفند 1376 شماره 48.
3. اهرى ارسبارانى، عبدالرحيم، پايگاه مجلات تخصصى نور، اطلاع رسانى و كتابدارى، كيهان فرهنگى، خرداد 1380 شماره 176.