علي عليه‌السلام خاصف نعل النبي صلی‌الله‌عليه‌وآله
علي عليه‌السلام خاصف نعل النبي صلي‌الله‌عليه‌وآله نوشته ماجد عطیه، کتابی است به زبان عربی و با موضوع کلام شیعه، که نویسنده در آن با ذکر حدیث نبودی مبنی بر اینکه حضرت علی(ع) رفو کننده کفش پیامبر است در پی اثبات خلافت بلافصل نبی(ص) و امامت برای امیرالمؤمنین(ع) است.
| علي عليه‌السلام خاصف نعل النبي صلي‌الله‌عليه‌وآله | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطيه، ماجد بن احمد (نویسنده) عتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية (تهیه کننده) |
| عنوان‌های دیگر | قراءة في رموز الحديث و معانيه |
| ناشر | العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية |
| مکان نشر | عراق - کربلاي معلي |
| سال نشر | مجلد1: 2015م , 1436ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
ساختار
کتاب، دارای مقدمه به قلم نویسنده، محتوای مطالب در شش فصل (فصل ششم خلاصه مباحث را بیان می‌کند) و ابیاتی از چند شاعر درباره این حدیث است.
نویسنده برای نگارش این کتاب از 82 منبع شیعه و سنی بهره برده که برخی از آن‌ها عبارتند از: وسائل‌الشيعة شیخ حر عاملی و کافی کلینی، الغدير علامه امینی، معانی‌الأخبار و کمال‌الدين و أمالی شیخ صدوق، مجمع‌البیان شیخ طبرسی، تفسیر الميزان علامه طباطبایی، أمالی شیخ مفید، الهداية الکبری خصیبی، نهایة ابن اثیر، مسند احمد و مسند ابویعلی، سنن ترمذی، شرح نهج‌البلاغة ابن ابی‌الحدید، تاج العروس زبیدی، تاریخ دمشق ابن عساکر، البدایة و النهایة ابن کثیر و....
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه اهمیت وسایل به‌جای مانده از انبیاء را متذکر می‌شود و از مستفیض بودن این روایت سخن به میان می‌آورد.[۱] او می‌نویسد: پیامبر اکرم(ص) در جاهای مختلفی با ذکر مناقب و فضایل ریزودرشت امیرالمؤمنین(ع) در پی اعلان خلافت انتصابی آن حضرت بود.[۲] درباره کفش پیامبر(ص) آمده که از چرم گاو دباغی‌شده ساخته شده بود و پیامبر اسلام(ص) هرروز آن را می‌پوشیدند. و چند مرتبه اطراف (یا بند) آن پاره شد و پیامبر در هر مرتبه که منتظر تعمیر آن بود، علی بن ابی‌طالب(ع) آن را برای ایشان درست کرد. [مضمون روایات خاصف النعل این است که پیامبر(ص) در آن‌ها به‌جای نام بردن مستقیم از علی(ع) با عنوان خاصف النعل از ایشان تعبیر آورده است.][۳] ماجد عطیه در مقدمه، حدیث خاصف النعل را از احادیث مستفیضه‌ای می‌داند که علمای بزرگ اسلام مانند حاکم در مستدرک، نسائی در خصائص، ابن ابی‌شیبه در المصنف، احمد بن حنبل و ابی‌یعلی در مسندهایشان و... آن را در کتاب‌هایشان آورده‌اند.[۴] وی می‌گوید تعمیر کفش پیامبر(ص) نشان از تواضع آن حضرت دارد و امیرالمؤمنین(ع) دارای مناقب فراوانی در روایات است که برخی از آن‌ها ازاین‌قرار است؛ نرمی با مؤمنین، سختی با کفار، جهاد در راه خدا بدون ترس از هیچ ملامتگری، تعمیر کفش رسول‌الله(ص) (خصف نعل)، سبقت در جهاد با دشمنان، فنا در ذات خدا، خوابیدن در جایگاه پیامبر(ص)، اهدای انگشتری به فقیر در حال نماز، دادن افطاری خود به فقیر و مسکین و یتیم در عین احتیاج به آن، بسته شدن درب خانه همه به‌جز علی(ع) به مسجد پیامبر(ص)، غذا خوردن با فقیران و مساکین، عبادت‌ها و تهجدات شبانه و روزه‌های روزانه آن حضرت، تضرع و خشیت و مناجات‌هایش با خدا و... تا جایی که حقوق خالق و مخلوق را بدون ذره‌ای فروگذاری در هیچ‌یک از این دو به‌جا آورد.[۵]
ورود این حدیث با عبارات و صورت‌های متعدد و در مکان‌ها و زمان‌های متفاوت دلالت می‌کند که این منقبت در حق آن حضرت(ع) تکرار شده است و این امر دلالت بر تأکید بر فضیلت شخص امیرالمؤمنین علی(ع) دارد. تکرار و کثرت ذکر روایت تا جایی است که روایت در کتاب‌های فریقین آمده است و آن‌ها بر صحت و وثاقت سند آن اجماع کرده‌اند.[۶]
در فصل چهارم مشخصات ظاهری و جنس کفش پیامبر(ص) بیان شده است.[۷] نویسنده در فصل بعدی، آثار به‌جای مانده از آن حضرت و دیگر پیامبران نزد ائمه(ع) را برمی‌شمرد.[۸]
ماجد عطیه در این کتاب چهار آیه از قرآن کریم و بیش از چهل روایت ذکر می‌کند؛ که همه آن‌ها تنصیص بر فضیلت انحصاری امیرالمؤمنین(ع) دارند. او از میان فهرست این منابع نتایج ذیل را استنتاج می‌کند:
- امیرالمؤمنین(ع) به نص پیامبر(ص) هدایتگر امت اسلامی از گمراهی بعد از رسول‌الله(ص) است
- او سپر رسول‌الله و نیروی نافذه آن حضرت است
- علی(ع) بنا بر تأویل قرآن می‌جنگد چنان‌که رسول‌الله(ص) از روی تنزیل می‌جنگید. (به معنی تطبیق عام بر مورد)
- جنگ بر اقامه نماز و استمرار اسلام بوده است و با زوال نماز، اسلام نیز زایل شده و پایان می‌پذیرد.
- تعمیرکننده کفش پیامبر(ص) کسی است که بعد از ایشان اهلیت امارت بر مسلمانان را دارد و در زمان آن حضرت(ص) تعیین شده است. ازاین‌رو بود که پیامبر(ص) در هنگام دادن کفش برای تعمیر برای اطرافیان مثالی زدند و فرمودند: انسان بر روی دو پا راه می‌رود و اسلام نیز چنین است. یک‌قدم پیش من است و یک‌قدم پیش امام(ع) و دین کامل نخواهد شد مگر با این دو. هدف آنچه در قرآن است این است که شما را به محمد برساند و هدف محمد این است که شما را به وصیش علی و وصایای بعدیش برساند. من کسی هستم که راه می‌رود و علی آن‌کسی است که (کفش من را) وصله می‌زند و تعمیر می‌کند.[۹]
شهادت روایات و امتناع رسول خدا(ص) از اینکه برای علی(ع) حتی در تعمیر کفشش شریکی قرار دهد دلیلی است بر اینکه تنها علی(ع) است که امام و امیر مؤمنین است و این نیابت در زمان حیات پیامبر(ص) و به امر خدای متعال بوده است.[۱۰]
ازنظر نویسنده این روایت همچنین دلالت بر این دارد که شروع امامت با جنگ و درگیری خواهد بود. وی در نهایت می‌نویسد مناقب علی بن ابی‌طالب(ع) و موارد اعلان امامت تمامی علوم اسلامی را پر کرده است؛ و منقبتی از رسول خدا(ص) یافت نمی‌شود مگر اینکه در مقابل آن منقبتی شبیه آن برای علی بن ابی‌طالب(ع) می‌بینیم.[۱۱]
پیامبر(ص) خواسته با مسئله خصف نعل به مسلمانان بفهماند که خودش و علی(ع) از منبع واحد و نور واحد و سرچشمه واحدی الهام می‌گیرند و هریک مکمل دیگری است و ازاین‌روست که پیامبر خدا(ص) فرمودند: «أنا و علي من شجرة واحدة و الناس من أشجار شتى»؛ من و علی از یک درخت هستیم و سایر مردم از درختان مختلف و گوناگون هستند.[۱۲]
نویسنده در پایان کتاب اشعاری از شاعرانی مانند ابن علویه اصفهانی، سید حمیری, عبدی، ابوهاشم، سید مهدی بحرالعلوم و دیگران می‌آورد.[۱۳]
وضعیت کتاب
کتاب، فهرست مطالب و فهرست منابع و مآخذ را در انتهای خود جای است. پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، گاهی حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوای کتاب است.
صفحات 136 تا 138 کتاب دارای تصاویری از تمثال مربوط به کفش پیامبر خدا(ص) است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.