البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع

البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع
پدیدآوران	شوکانی، محمد (نویسنده) حلاق، محمدحسن (محقق و مصحح)
ناشر	دار ابن کثير
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	2008م , 1429ق
چاپ	2
شابک	‎978-9953-520-10-0
موضوع	1.اسلام - سرگذشت‌نامه 2.مجتهدان و علما - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏54‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏9‎‏ب‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع، اثر محمد بن علی شوکانی، با تحقیق محمدحسن حلاق، کتابی است در موضوع تراجم، سیره و انساب دانشمندان مسلمان، از قرن هفتم هجری تا زمان حیات مؤلف که به زبان عربی نوشته شده است.

نویسنده در تاریخ دوم ذی‌حجه سال 1213ق، مطابق با ششم آوریل 1799م، از نگارش کتاب، فارغ گردیده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب، در دو جلد تنظیم شده است. جلد اول، دربردارنده شرح حال 321 عالم از دانشمندان جهان اسلام و عرب بوده و جلد دوم، 277 شرح حال از علما و اکابر زمان را در خود جای داده است. وفیات اعلام در این کتاب، از ابتدای سنه 700ق، تا اواخر عمر نویسنده در 1250ق می‌باشد. اسامی افراد نیز بر اساس ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.

این کتاب به برخی از مناطق خاص جغرافیایی و نیز یک دوره کوتاه زمانی با افراد کم، محدود نمی‌شود، بلکه دربردارنده شرح حال دانشمندان بسیاری از مناطق جغرافیایی گسترده و محدوده زمانی بیش از پنج قرن می‌باشد.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ضمن اشاره به برخی ویژگی‌های کتاب، شرح حال مفصلی از نویسنده ارائه شده است.

در مقدمه کوتاه نویسنده، به موضوع کتاب، اشاره گردیده است. این کتاب، از کتاب‌های مهم تراث می‌باشد که بر تاریخ دانشمندان، شخصیت‌ها و بزرگان آن دوره زمانی، متمرکز شده است.

از آنجا که نویسنده خود یمنی بوده است، بدین لحاظ در این اثر، به تراجم اهل یمن، اهمیت بیشتری داده است، مخصوصا معاصرین خویش از جمله شیوخ، دوستان و شاگردان خود و غیر آن‌ها از حکام، سیاسیون، علما و ادبای هم عصر خویش و آنچه بر غنای کتاب افزوده است، مشارکت نویسنده در امور سیاسی، علمی و ادبی عصر خود بوده است؛ زیرا وی از سن سی و شش سالگی، در سال 1209ق، تا پایان عمر خویش، عهده دار منصب قضاوت بوده است.

از ویژگی‌های بارز روش شوکانی، آن است که از تراجم علمای عصر خویش، به واسطه مراسلات و محاولاتی که با ایشان داشته، اطلاعات کافی و جامعی را ضبط نموده است. اما در مورد تراجم متقدمین بر عصر خود، باید گفت که وی نویسنده ای امین بوده و مطالب را مگر در موارد نادر، با اشاره به منابع و مصادر معتبر، ذکر کرده است. در پاره ای از موارد نیز مطالب منقول را نقد و بررسی نموده و به موارد مبالغه آمیز، تناقضات و موارد دور از انصاف، اشاره کرده است.

نویسنده در نگارش شرح حال علما و دانشمندان غیر یمنی، به کتب ابن حجر عسقلانی (ت 1448/852م)، سخاوی، جلال الدین سیوطی، حافظ ذهبی دمشقی (ت 1347/748م)، اسنوی (772ق/1322م)، صلاح صفدی (ت 764ق/1363م) و ابن رجب (ت 795ق/1393م) مراجعه نموده است؛ اما در مورد دانشمندان اهل یمن، منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، بسیار زیاد می‌باشد که برخی از آنها، مربوط به مورخانی ناشناس بوده و برخی دیگر، افرادی نظیر خزرجی، ابن دیبع، ابن ابی‌الرجال، ابن الوزیر، یحیی بن حسین و مورخین دیگر می‌باشند که از آن‌ها نقل قول کرده و در مواردی نیز، شرح حالی از ایشان ذکر نموده است.

از جمله ویژگی‌های دیگر این اثر، آن است که باآنکه از جمله کتب تراجم می‌باشد، اما بااین حال دربردارنده مطالب و نکات فراوان از علوم مختلف می‌باشد. کتاب، سرشار از مطالبی تاریخی پیرامون جنگ و درگیری‌هایی است که در ایام گسترش دعوت سلفیه توسط پیروان محمد بن عبدالوهاب در سرزمین نجد و جزیرةالعرب رخ داده است.

وضعیت کتاب

فهارس کتاب، در انتهای جلد دوم جای گرفته است که عبارتند از: فهرست آیات قرآنی مذکور در البدر الطالع؛ فهرست احادیثی که در کتاب ذکر شده؛ فهرست فرق و طوایفی که در کتاب آمده؛ فهرست اماکنی که در کتاب معرفی شده و فهرست اعلام مذکور در متن.

پاورقی‌ها توسط محقق نوشته شده و بیشتر به ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. سدیس، عبدالرحمن بن صالح، «فوائد من کتاب» البدر الطالع «للعلامة الشوکانی»، برگرفته از پایگاه اینترنتی زیر:

https://vb.tafsir.net/tafsir1945/#.WJrspBt961s