وهاج خوانساری، محمد بن امیر علی‌اصغر

وهاج خوانساری، محمد بن امير علی اصغر

نام	وهاج خوانساری، محمد بن امير علی اصغر
نام های دیگر
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت
اساتید
برخی آثار
کد مولف	AUTHORCODE18427AUTHORCODE

سید محمّد واعظ‍‎ ، معروف به سید آقا و متخلّص به وهّاج از خطیبان و نویسندگان قرن سیزده و چهارده هجرى قمرى است. از او مجموعه اشعاری به‎جای مانده که به همت «حاجى شیخ محمّدحسین صدر خوانسارى (‎صدرالمشایخ)»، گردآوری و بعدها تحت عنوان کلیات دیوان وهاج خوانساری چاپ شده است.

زادگاه

سید آقا در محله سرچشمه شهرستان خوانسار به دنیا آمد. پدرش سید على‎اصغر، عالمی زاهد و عابد از سلسله سادات، منتسب به امامزاده احمد فرزند امام هادى(ع) بوده است.

خانه وهاج

منزل مسکونى او، در مجاورت مدرسه علمیه مریم بیگم صفوى قرار دارد، که نسل به نسل، به فرزندان و نوادگانش منتقل شده است و در چند سال اخیر به دلیل مهاجرت آنان، به فروش رسیده، درحالی‎که قسمت اعظم آن به‎جز چند اطاق، در جریان سیلاب مردادماه سال 1366، تخریب و سپس نوسازى شده است.

تحصیلات

در نگرشى به آثار برجاى‎مانده، مى‎توان چنین اظهار داشت که سید محمد به دلیل مجاورت محلّ‎ زندگی‎اش با حوزه علمیه «مریم بیگم صفوى» که تنها مدرسه و محلّ‎ علمى آن زمان بوده، تحصیلات خود را در این محل سپرى نموده و به فراگیرى علوم دینى و ادبى پرداخته است.

مسافرت‎ها

طبق اظهارات نوادگانش و چنان‎که از مقدّمه «اختر» بر دیوان اشعار او برمى‎آید، چون پیشه اصلى وهاج، وعظ‍‎ و خطابه بوده است، به‎منظور «تازه‎رو بودن در انظار» به مسافرت مى‎پرداخته؛ سفرهاى او به مناطق مرکزى، شمالى و شمال شرقى ایران محرز و مشخص است، امّا از مسافرت‎هاى دیگر او به شهرهاى داخلى و یا خارج از محدوده جغرافیایى ایران اطلاعى در دست نیست. از جمله مسافرت‎هایش که تغییر و تحولى در او پدید آورده، سفر به شهر تاریخى «ماسوله» از مناطق شهرستان فومن در استان گیلان است که در میان کوهستان‎هاى بلند محصور شده است.

روى آوردن به شعر و شاعرى

«اختر مى‎نویسد: «در بدایت حال، زبان بیانش الکن و در قصور سخن و فتور بنان شهره هر انجمن بود، تا به‎واسطه علوّ فطرت و سموّ فکرت و حسن اعتقاد و پاکى نهاد و فطانت فطرى و لیاقت جبلى، به همّت عالى نهمت آباى عظام و اجداد کرام(‎ع)، ‎سرآمد بلغاى عصر و فصحاى دهر گردید... در قصبه موسوم به ماسوله که از توابع جیلان است و سرشت پاک عون بن على عمران(ع)، شبى در واقعه دید که... انجمنى آراسته و گلشنى نگرید پیراسته مجمع آل طه و یس و پیشوایان راه یقین، ابواب عنایت بر رویش گشودند... پس از بیدارى، قلب ماهیت در خود دید و داد سخنورى داد و نیروى زبان‎آورى بگشاد»».

آثار

به گزارش صدرالمشایخ، سید محمد داراى آثار منثور و منظوم بوده است، اما آنچه از آثار او به‎جای مانده، کلیات دیوان اشعارش است که به همت «حاجى شیخ محمدحسین صدر خوانسارى (‎صدرالمشایخ)»، گردآوری شده است.

مذهب

«مذهب سید، شیعه اثناعشرى بوده و قصاید نغزى در مدح رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین (امام على(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام موسى کاظم(ع)، امام رضا(ع)، حضرت مهدى(عج) و سایر معصومین و خاندان اهل‎بیت) سروده است».

او در خداشناسى و دین‎دارى اعتقاداتى متقن و استوار و تعصّب شدیدى به ولایت امیرالمؤمنین(ع) و ائمه اطهار(ع) داشت. این امر در اشعارش نیز هویداست، مانند: شاهى که به قد کسوت امکانش رسا نیست وز واجب مطلق به خداوند جدا نیست گوییم به ناحق که اگر عین خدا نیست او عین خدا هست و مر این نکته خطا نیست زین عین خدا، گشته خداوند هویدا شاهى که بود مایه ایجاد دو عالم شاهى که بود ملک دو گیتیش مسلّم شاهى که بود نه فلکش حلقه خاتم شاهى که بود خادم او عیسى مریم شاهى که بود چاکر او آدم و موسى.

عدم استفاده از واژگان گویش خوانساری

در خوانسار گویش خاصى وجود دارد که ریشه آن، پارسى میانه و تا حدودى ماد غربى است. زبان محلّى خوانسار، همانند زبان‎هاى کردى، سمنانى با کمى تغییر در دلیجان، جرقویه، نائین و منطقه‎اى از کاشان تکلّم مى‎شود و به سبب آنکه خوانسار در میان کوهساران واقع شده و در گذر زمان تا حدودى از تاخت‎وتاز اجانب و تأثیر نامطلوب اقوام مهاجم بر فرهنگ و زبان به‎دور مانده، زبان محلى (پارسى میانه) از سیر قهقرایى مصون مانده است. در بررسى‎هاى به‎عمل‎آمده هیچ واژگانى از گویش خوانسارى در آثار سید محمد وهاج مشاهده نشده است.

وفات

سید آقا در ‎بیست‎وهفتم محرم‎الحرام سال 1319ق، از دنیا رفت و در قبرستان شرقى خوانسار که امروزه در مجاورت خیابان سیزدهم محرم واقع گردیده، به خاک سپرده شد. به‎جز وهاج، بزرگان بسیارى از علما و شعرا و خوش‎نویسان و هنرمندان و خیرین در این محل مدفونند.

منابع مقاله

علی‎رضایی، رضا، «تاریخچه» مندرج در «کلیات دیوان وهاج خوانساری»، تاریخچه و تصحیح و تعلیقات به کوشش رضا علی‎رضایی، مجمع ذخایر اسلامی، قم، 1380ش.