المنظومة النحوية للخليل بن أحمد الفراهيدي
المنظومه النحويه اثر عربى خليل بن احمد فراهيدى (100-175ق) است كه به صورت نظم درباره مسائل نحو نوشته شده است.
| المنظومة النحویة للخلیل بن أحمد الفراهیدي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عفیفی، احمد (محقق) خلیل بن احمد (نويسنده) |
| ناشر | دار العلوم |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6151 /ف4م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب از دو بخش تشكيل شده است. بخش اول شامل مطالعه و بررسى زندگى خليل، توثيق وى و مطالعه‌اى پيرامون متن منظومه او توسط محقق كتاب مى‌باشد.
بخش دوم، تحت عنوان تحقيق، شامل توصيفى پيرامون منظومه، نسخ خطى آن و عللى كه منجر به انجام اين منظومه گرديد، شده و در ادامه نصّ منظومه ذكر گرديده است.
روش خليل در اين منظومه، روشى به دور از تفصيل و بيان فلسفه‌بافى‌هاى نحوى است و براى عوام مردم كه به دنبال علم نحو هستند، نوشته شده است.
گزارش محتوا
متن كتاب، شامل 293 بيت در علم نحو است كه به صورت عروضى به نام «بحر كامل تام» بر وزن: متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن مى‌باشد. اين منظومه، بسيارى از ابواب نحو عربى را شامل و قليلى از آن را ترك نموده است.
مقدمه كتاب شامل 26 بيت است كه براى خواننده و آمادگى ورود وى به بحث بوده و با حمد و ثناى الهى و پيغمبرش آغاز گرديده است.
قسمت عمده كتاب به به توضيح اقدامات نويسنده، مقدمه و پاورقى‌هاى محقق صرف شده است.
مباحث نحوى كه در اين منظومه ذكر شده شامل، بررسى مصطلحات، عناوين، اعلام، مثال‌ها و نمونه‌هاى تطبيق داده شده به همراه دلالت آن‌ها، قضاياى نحوى براى مناقشه و تحليل كردن، ملاحظاتى درباره روش خليل است.
در اين منظومه، از مسائل اختلافى كه بين نحوى‌ها است دورى گزيده شده، همچنين به قواعد شاذ عربى استناد نشده و ذكرى از آن‌ها به ميان نيامده است. به علاوه، به جزئيات، فرعيات و تقسيمات، اشاره‌اى نشده و فقط به ذكر قواعد عامه و ذكر امثله‌اى براى آن‌ها بسنده شده است.
نويسنده برخى از ابواب نحوى را ترك كرده و بدان‌ها نپرداخته است، از جمله: باب حال، انواع معارف، اشتغال، تنازع، عدد و كناياتش، اسماء افعال، تميز، اضافه.
وضعيت كتاب
تحقيق كتاب توسط دكتر احمد عفيفى صورت گرفته است. وى نسخ مختلف كتاب را بررسى و مورد مقايسه قرار داده و كلماتى كه نياز به توضيح داشته را از بعضى معاجم لغت، تفسير نموده است. همچنين مصطلحاتِ خليل را بر كتبى كه از آن‌ها نقل نموده عرضه كرده و بعضى از آراء وى را به جهت بعضى اختلافاتى كه بين نحوى‌ها وجود دارد، مورد بررسى قرار داده و تعارض بين آراء را به تفسير كشانده است.
به علاوه، خطاهاى املائى و نحوى را تصحيح نموده و كلماتى را كه نياز به اصلاح داشته و در ابيات، خلاف وزن و قافيه بوده، تصحيح نموده است.
فهرست مطالب و فهرست مصادر و مراجع، در انتهاى كتاب قيد شده است.
در پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع و اختلاف نسخ پرداخته شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.