دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث
دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، اثر محمد محمدی ری شهری، با همکاری سید رسول موسوی، کتابی است که در آن، به موضوع دنیا و آخرت با استناد به آیات و احادیث اسلامی پرداخته شده است.
| دنيا و آخرت از نگاه قرآن و حديث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمدی ری‌شهری، محمد (نويسنده)
موسوي، رسول (نويسنده) شيخي، حميدرضا (مترجم) |
| ناشر | موسسه علمي فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1384ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-493-113-0 |
| موضوع | دنيا - احاديث
آخرت - احاديث احاديث شيعه - قرن 14 احاديث اهل سنت - قرن 14 |
| زبان | فارسی عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اصل کتاب به زبان عربی بوده و متن آن به همراه ترجمه فارسی مطالب به قلم حمیدرضا شیخی ارائه گردیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب دربردارنده مجموعه رهنمودهای قرآن و احادیث اسلامی است که با نظمی نوین، در چهار بخش، در قالب دو جلد، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، توضیح کامل و مفصلی پیرامون محتوای مطالب و شیوه کار نویسنده، ارائه گردیده است[۱]
این بخش، شامل پنج فصل با مطالب زیر است:
- تبیین حقیقت دنیا و جهان پیش از مرگ:
- در این فصل ابتدا موضوع نام گذاری جهان پیش از مرگ به «دنیا» از نگاه قرآن و حدیث، مطرح شده که هماهنگ با مفهوم لغوی این واژه است. سپس ویژگی‌ها و مشخصات جهان پیش از مرگ، توضیح داده شده است. این ویژگی‌ها، پژوهشگر را با حقیقت دنیا و هدف از آفرینش آن از نگاه اسلام، آشنا می‌کند. در ادامه، با آمدن مثال‌هایی، حقیقت دنیا و زندگی در آن، توضیح بیشتری داده شده و در پایان فصل، احادیثی که درباره مدت زمانی جهانِ پیش از مرگ وارد شده‌اند، مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌اند[۲]
- تبیین اهمیت و ارزش دنیا:
- در این فصل، برای اثبات اهمیت و ارزش دنیا و نقش آن در سازندگی جهانِ پس از مرگ، ابتدا آیات و احادیثی آمده‌اند که با صراحت، بر این مدعا دلالت دارند و تأکید می‌کنند که: اسلام، دینِ دنیا و آخرت و برنامه تکامل مادی و معنوی انسان است، دنیا مزرعه آخرت است، مسلمان کسی است که به دنیا و آخرت اهمیت می‌دهد و سرانجام، جامعه اسلامی، هنگامی به نقطه مورد نظر اسلام رسیده است که در اوج تکامل مادی و معنوی باشد[۳]
- رهنودهای اسلام برای سازندگی دنیا و آخرت:
- نکته قابل توجه، این است که هر کسی نمی‌تواند منافع اُخروی خود را در کنار منافع مادی تأمین کند. چه بسا کسانی که به نام اسلام و آخرت، در هوس‌های مادی غرق می‌شوند و زندگی معنوی خود را تباه می‌سازند؛ ازاین رو، اسلام برای تأمین منافع اُخروی در کنار منافع دنیوی، رهنمودهای ارزنده ای دارد که میزان بهره وری انسان از دنیا و آخرت، به آنها بسته است[۴]
- هشیاری نسبت به آفات توسعه مادی:
- آخرین و مهم ترین نکته در ارتباط با جمع میان دنیا و آخرت، هشیاری نسبت به خطر آفاتی است که توسعه مادی به دنبال دارد؛ آفاتی که اگر درست شناخته نشوند و به موقع پیشگیری نگردند، بی تردید، انسان در دام دنیای نکوهیده قرار خواهد گرفت. از آنجا که نویسنده این آفات و راه پیشگیری از آنها را به تفصیل در کتاب توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث آورده است، در فصل پنجم از این کتاب، تنها به یک نکته اساسی اشاره شده و آن، هشیاری در طلب دنیا و میانه روی در تأمین منافع مادی و اجتناب از حرص است[۵]
بخش دوم، به تعریف دنیای نکوهیده و ویژگی‌های آن و ارزیابیآن و بیم دادن از آن پرداخته است. در این بخش، همچنین زیان‌های دل بستگی به دنیای نکوهیده و ریشه‌ها و نشانه‌های این دل بستگی توضیح داده می‌شود[۶]
بخش سوم، معنای «زهد» در دنیا، آثار و برکات آن، زمینه‌ها و ریشه‌های آن و تفاوت زهد اسلامی و رهبانیت مسیحی را بیان می‌کند و نیز رهنمودهایی برای دستیابی به این خصلت ارجمند و نمونه‌هایی از الگوهای زهد اسلامی ارائه می‌دهد[۷]
بخش چهارم، درباره تبیین حقیقت «آخرت» و زندگی پس از مرگ، ویژگی‌های آن، تأکید بر اهمیت دادن به زندگی در سرای جاوید، ویژگی‌های آخرت مداران، آثار و برکات اهمیت دادن به آخرت، تأکید بر یاد کردن آخرت و فراموش نکردن آن، منافع یاد کردن آخرت و زیان‌های فراموشی آن و تأکید بر کارهایی است که موجب خوشبختی و کامروایی در آخرت می‌گردد[۸]
این کتاب، در واقع، عصاره رهنمودهای اسلام درباره حقایق مربوط به دنیا و آخرت است و نکات فوق العاده آموزنده و سازنده ای برای همه پیروان قرآن، به ویژه برای دولت مردان و پویندگان سیر و سلوک به سوی حق تعالی، ارائه می‌نماید. همچنین بخش‌هایی از آن، برای کسانی که با اضطراب‌ها و نگرانی‌های ناشی از مشکلات زندگی دست به گریبانند، سودمند خواهد بود. کتاب دنیا و آخرت، در واقع، درست زندگی کردن را به انسان می‌آموزد. پس انسان، تا زنده است، به مطالعه آن، نیاز دارد؛ ازاین رو، یک بار خواندن این کتاب، کافی نیست و درس‌های آموزنده آن، باید آن قدر تکرار شود که ضمیمه جان گردد[۹]
ویژگی‌های کار نویسنده در بررسی و کاوش و مستندسازی مباحث در این مجموعه، متکی به عناصر زیر است:
- از دیدگاه وی، احادیثی که از خاندان پیامبر(ص) روایت شده‌اند، در واقع، حدیث پیامبر خدایند؛ همان گونه که امام رضا(ع) فرمود: «ما از طرف خدا و پیامبر او سخن می‌گوییم» و نیز امام صادق(ع) فرمود: «سخن من، سخن پدرم است و سخن پدرم، سخن جدم است و سخن جدم، سخن حسین است و سخن حسین، سخن حسن است و سخن حسن، سخن امیر مؤمنان و سخن امیر مؤمنان، سخن پیامبر خداست و سخن پیامبر خدا، سخن خداوند متعال است». کلمه «سنت» که در عنوان کتاب آمده است، برای بیان همین نکته و مفهوم است که در کتاب، از همه احادیث روایت شده از پیامبر(ص) و خاندان او، یکسان بهره گرفته شده است[۱۰]
- نویسنده کوشیده است در حد توان، همه روایات مربوط به هر موضوع را از منابع گوناگونِ شیعه و اهل سنت، به طور مستقیم، استخراج و گرآوری کرده و با بهره گیری از نرم افزارهای رایانه ای، آنها را روی برگه‌های مخصوص، تنظیم نماید تا زمینه گزینش کامل ترین، موثّق ترین و کهن ترینِ آنها فراهم آید. در مورد استفاده از دعاها نیز جز در مواردی اندک، تنها از ادعیه ای که مستند به پیامبر(ص) و امامان(ع) است، بهره گرفته است[۱۱]
- وی سعی کرده است تا از آوردن روایات تکراری پرهیز نماید، جز در این موارد:
- الف)- آنجا که نکته مهمی در تفاوت واژه‌ها و اصطلاحات، نهفته بوده است؛
- ب)- در مواردی که متن حدیث، در متون شیعه و اهل سنت، تفاوت داشته است؛
- ج)- آنجا که متن حدیث، بیش از یک سطر نبوده و درعین حال، مرتبط با دو باب بوده است[۱۲]
- اگر در موضوع واحد، احادیث رسیده از پیامبر(ص) و امامان(ع)، متعدد باشند، حدیث پیامبر(ص) (یا قائل متقدم) در متن و نشانی احادیث دیگر (با ذکر قائل و منبع)، در پانوشت آمده است؛ مگر آنکه احیاناً یکی از آنها، نکته تازه ای داشته باشد که آن نیز در متن آمده است.
- در هر موضوع، پس از ذکر آیات مربوط به آن، احادیث، به ترتیبِ زمانی (از پیامبر(ص) تا امام مهدی(عج)) آمده است؛ مگر آنکه حدیث، در تفسیر آیاتِ مذکور باشد (که در این صورت، پیش از دیگر احادیث آمده است) یا آنکه تناسب موضوعی احادیث، ترتیب دیگری را ایجاب کند[۱۳]
- نویسنده در آغاز هر روایت، تنها نام پیامبر(ص) یا امامی(ع) را آورده که حدیث از او نقل شده است؛ مگر آنکه راوی، فعل آنان را نقل کرده باشد یا سؤال و جوابیدر میان بوده باشد و یا راوی، سخنی را در متن حدیث آورده باشد که کلام پیامبر(ص) یا امام(ع) نیست[۱۴]
- به خاطر تعدد نام‌ها و لقب‌های پیامبر(ص) و امامان(ع)، نویسنده نام واحدی را برای هریک از آن بزرگواران برگزیده که به صورت ثابت در اوّل روایت می‌آید و بر شخص مورد نظر، دلالت می‌کند[۱۵]
- هدف از «درآمدهایی» که برای فصل‌های کتاب، نوشته شده یا توضیحات و استنتاج‌هایی که در پی احادیث آمده است، ارائه چشم‌انداز کلی روایات آن بخش یا آن فصل است. گاه هم به توضیح و تبیین برخی از مفاهیم دشوار و پیچیده احادیث، پرداخته شده است[۱۶]
گفتنی است که این مجموعه، بخش دیگری از دانشنامه «میزان الحکمة» است که به دلیل اهمیت آن، به صورت مستقل منتشر شده است.
وضعیت کتاب
فهرست اجمالی هر جلد در ابتدای همان جلد و فهرست تفصیلی آن، در انتهای آن آمده است.
در پانوشت‌ها، منابع احادیث، به ترتیب معتبرترینِ آنها تنظیم شده است؛ لیکن گاه به دلیلی که بر محقّقان پوشیده نیست (از جمله: پرهیز از تکرار، اختلاف منابع یا راوی و یا شخصی که از او روایت شده)، این ترتیب پس از نخستین منبع، مراعات نشده است[۱۷]
هرگاه دسترسی به منابع اولیه ممکن بوده، حدیث مستقیما از آنها نقل شده است؛ آنگاه نشانی «بحار الأنوار» (در احادیث شیعه) و «کنز العمال» (در احادیث اهل سنت) به عنوان دو منبع اساسی و جامع حدیث شیعه و اهل سنت، افزوده شده است[۱۸]
پس از ذکر منابع، گاه با نشانه «ر.ک»، به منابع دیگر ارجاع داده شده است و این، وقتی است که متن ارجاعی، با متن نقل شده، تفاوت بسیار دارد و درعین حال، با آن و با موضوع بحث، مرتبط است[۱۹]
ارجاع به ابواب دیگر این کتاب، به خاطر تناسب و اشتراک محتوایی میان احادیث آنهاست[۲۰]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.