الإمام البقاعي جهاده و منهاج تاويله بلاغة القرآن الكريم
| الإمام البقاعی جهاده و منهاج تاویله بلاغة القرآن الکریم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سعد، محمود توفیق محمد (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | جهاده و منهاج تاویله بلاغه القرآن الکریم |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | بقاعی، ابراهیم بن عمر، 809 - 885ق. - سرگذشت‌نامه
بقاعی، ابراهیم بن عمر، 809 - 885ق. نظم الدرر فی تناسب الایات و السور - نقد و تفسیر تفاسیر ادبی - قرن 9ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 96 /ب7 ن6085 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الامام البقاعى جهاده و منهاج تاويله بلاغه القرآن الكريم به قلم محمود توفيق محمد سعد استاد دانشگاه الازهر به رشته تحرير درآمده است.
ساختار
مقدمه‌اى درباره‌ى اينكه فهم علما چيزى خارج از دين نمى‌باشد پس تبعيت از آنها برای رسيدن به كمال لازم است. مطالب در دو باب تدوين شده كه تفصيل اقسام، فصول و محتويات آن در فهرست آمده است. باب اول به تأليفات علمى بقاعى و باب دوم ديدگاه او در باب بلاغت قرآن كريم بررسى شده است.
گزارش محتوا
نگارنده در باب اول پس از ارائه اطلاعاتى راجع به زمان و مكان تولد بقاعى مينويسد: در عقايد پيرو اشاعره و در فقه شافعى است، و پس از بيان سفرهاى علمى و اساتيد و شاگردان او به آثار علمى بقاعى اشاره می‌كند. از بقاعى بيش از 60 كتاب و رساله باقى مانده است، مؤلف به خاطر علاقه‌اش به آثار بقاعى آنها را در دو قسم مرتب كرده است. قسم اول: کتاب‌هايى كه به آنها دسترسى داشته و آنها را خوانده و به حسب مطالبشان آنها را مورد بررسى قرار داده است.
قسم دوم: کتاب‌هايى كه اطمينان دارد كه از آثار بقاعى است ولى مؤلف نتوانسته به خاطر خطى بودن و نگهدارى در كتابخانه‌هاى خارج مصر يا اينكه معلوم نيست در كجا هستند آنها را مطالعه كند. اين کتاب‌ها مطابق حروف الفبا مرتب و در مورد نسبت آنها به بقاعى بحث شده است. ايشان به معرفى آثار بجاى مانده بقاعى در تفسير و علوم قرآن، علوم حديث، عقايد و اصول دين، فقه و اصول، علوم العربيه، تاريخ و زندگی‌نامه بزرگان، پرداخته و در بررسى کتاب‌ها به نام اصلى يا مشهور كتاب، تاريخ تألیف، معرفى نسخه‌هاى خطى و چاپ شده، ارزش علمى آن نزد مؤلفش، جايگاه كتاب نزد ساير علما از جهت مدح و معارضه با آن اشاره كرده‌اند.
در باب دوم
اشارات بقاعى در قرآن را تدوين و ميفرمايد: مفهوم تناسب نزد بقاعى، علمى است كه در آن به علل ترتيب اجزاء قرآن و سير بلاغى آيات در مطابقت آنها با مقتضاى حال پرداخته‌اند. او در بيان تناسب آيات برای هر آيه مقدمه‌اى ذكر می‌كند كه در آن به اقتضاى حال آيه، ترتيب قرار گرفتن آن آيه نسبت به آيه قبل و بعد و... اشاره و با اين روش اسرار تكرار قصه‌ها، افاده معناى خاص هر يك از جملات كه ظاهرا شبيه يكديگرند را تبيين و معتقدند، تناسب آيات سرّ بلاغت قرآن بوده و قرآن را از جهت مفردات، تركيب و ترتيب آيات معجزه دانسته و می‌گوید: هر سوره‌اى غرض واحدى داشته كه آيات از اوّل تا آخر پيرامون آن هستند، به طور مثال ايشان در غرض اصلى سوره فاتحه چنين می‌نويسد: «مقصود از ارسال پيامبرن و انزال كتب، نصب شريعت و مقصود از نصب شريعت جمع كردن خلائق بر محور حق و... می‌باشد». بقاعى قائل است قسمت اول هر سوره با آخر سوره قبل مربوط است و هيچ وقف تامى در قرآن و در آخر سوره نمی‌باشد بلكه آخر سوره به اول سوره بعدى اتصال دارد، همانطور كه اول آن به آخر سوره قبل مربوط است. او فهم بهتر آيات را متوقف بر شناخت مقصود سوره و اسم هر سوره‌اى را معرف مقصود آن سوره می‌داند، همينطور آيه اول هر سوره را اشاره‌اى به جوهر و معناى كلى سوره دانسته‌اند، بدين جهت كه اسم هرچيزى به صورت اجمال دال بر معناى تفصيلى آن چيز دارد، اگر چه تصريحى، از بقاعى به عقيده‌اش در اين باره نرسيده است لكن روش تفسيرى ايشان دلالت بر توقيفى بودن اسماء سوره‌ها و متضمن معانى عميق بودن آنها دارد. او در تفسير آيات اكتفا به ربط آيه با آيات بعدى‌اش نكرده بلكه تناسب با آيات قبلى را هم لحاظ كرده و بر اين باور است؛ اختلاف الفاظ و تغيير نظم، ايجاز و اطناب تعابير، در راستاى اغراض مختلف، اصلى بزرگ از اصول تاويل بيانى قرآن بود و آيات قرآنى متشكل از جمعى از جملات نحوى است كه هركدام در اعراب مستقلند، در عين حال معنى كلام تمام نمى شود مگر با در نظر گرفتن جميع جملات.
بقاعى نظم تركيبى قرآن را مرتبط به اسلوب و سياق جملات قريب و بعيد آيات با محور اصلى سوره دانسته، اگرچه اين ارتباط را در وهله اول محسوس نمى داند چرا كه با گسترش دائره سياق، تاثير خصوصيات بنايى سوره‌ها دقيقتر می‌شود. به عقيده او تعابير قرآن در اغراض كلى آن در هيچ جاى آن شبيه نيستند بلكه از الفاظ متفاوتى جهت افاده معنا استفاده شده كه هر كدام معناى خاصى دارند اگرچه در ظاهر مترادف يا مشتق از يك ريشه هستند.
وى معتقد است تعدد قراءات تخفيفى برای امت مسلمان در تكاليف مستفاد از آيات است !! و مى گويد: هركس اگر طبق استنباط صحيح، طبق اصول عمليه عمل كند، خداوند از او قبول كرده و مصيب خواهد بود.
وضعيت كتاب
فهرست مصادر مشتمل بر 43 كتاب چاپ شده و 35 كتاب خطى و فهرست محتويات در آخر كتاب آمده و در پاورقى به آدرس منابع و بعضى نكات اشاره شده است.