علوم قرآنی (معرفت)

علوم قرآنی تألیف آيت‌الله محمد هادى معرفت

علوم قرآنی
علوم قرآنی (معرفت)
پدیدآورانمعرفت، محمدهادی (نويسنده)
عنوان‌های دیگرالتمهید فی علوم القرآن. تلخیص. فارسی
ناشرموسسه فرهنگی انتشاراتی التمهيد
مکان نشرقم - ایران
سال نشر1381 ش
چاپ4
شابک964-330-063-3
موضوعقرآن - علوم قرآنی
زبانفارسی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏BP‎‏ ‎‏69‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏ت‎‏8042
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

كتاب پيرامون مسائل علوم قرآنى نوشته شده كه در آن برخى از موضوعات همچون:مسالۀ وحى، نزول قرآن، جمع و تألیف قرآن، نسخ، محكم و متشابه، اعجاز قرآن و شبهۀ تحريف مورد بررسى قرار گرفته است

مؤلف كه يكى از دانشمندان بزرگ معاصر در عرصۀ قرآن پژوهى و مسائل علوم قرآنى به شمار مى‌رود(و در اين راستا كتاب ارزشمند التمهيد را نوشته‌اند) در اين كتاب سعى نموده است مسائل مهم علوم قرآنى را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد، در حقيقت اين كتاب خلاصه‌اى است از مطالب كتاب التمهيد كه به زبان فارسى نوشته شده و مورد استقبال فراوان قرآن پژوهان قرار گرفته است.از ویژگی‌هاى كتاب آن است كه مطالب آن بصورت تحقيقى و با استفاده از منابع اوليه ارائه شده است.

ساختار

كتاب داراى يك مقدمه و نه فصل مى‌باشد كه فهرست مطالب آن به شرح زير است

فصل اول:پديدۀ وحى شامل: وحى در لغت و قرآن/اقسام وحى رسالى/امكان وحى/و كيفيت نزول وحى

فصل دوم:نزول قرآن شامل: آغاز نزول/سه سال تاخير نزول/مدت نزول/اولين و آخرين آيه و سوره/ معيار تشخيص سوره‌هاى مكى و مدنى/ترتيب نزول/اسباب نزول/و اسامى قرآن

فصل سوم:جمع و تألیف قرآن شامل: جمع و تألیف قرآن/وصف مصحف على(ع)/جمع زيد بن ثابت/مصاحف صحابه/يكسان شدن مصاحف/موضع امامان در حفظ مصحف مرسوم/و قرآن در مراحل تكاملى خود

فصل چهارم:قرّاء و قرائات سبع شامل: تعريف قرائت/عوامل اختلاف قرائات/قرّا سبعه و راويان آنها/اصطلاح تواتر/حديث احرف سبعه/ضابطۀ تشخيص قرائت صحيح/و تدوين قرائت‌هاى معروف

فصل پنجم:نسخ در قرآن شامل: حكمت نسخ/تعريف نسخ/شرائط و حقيقت نسخ/انواع نسخ/و تعداد آيات منسوخه

فصل ششم:محكم و متشابه شامل: متشابهات در قرآن/احكام و تشابه/تفسير و تاويل/و نمونه‌هايى از آيات متشابه

فصل هفتم:وجوه و نظائر در قرآن شامل: تعريف وجوه و نظائر/اقسام آن/لغات غريبه/واژه‌هاى غير عربى/و حروف مقطعه

فصل هشتم:اعجاز قرآن شامل: پيشينۀ بحث/تشخيص اعجاز/وجوه اعجاز/تحدى قرآن/مراحل تحدى ابعاد اعجاز/اعجاز بيانى/اعجاز علمى/و اعجاز تشريعى

فصل نهم:دفع شبهۀ تحريف شامل: تحريف در لغت و اصطلاح/دلايل نفى تحريف/منشأ قول به تحريف /روايات اهل سنت/فاجعۀ كتاب الفرقان/روايات اماميّه/و گزارشى از كتاب «فصل الخطاب»

ويژگى‌ها

  1. در فصل هفتم-ابتدا پيرامون ضرورت شناخت وجوه و نظائر سخن گفته و در ادامه، آن را به چهار قسم تقسيم نموده و براى هر كدام از قرآن مثالهايى ذكر مى‌نمايد
  2. در فصل سوم:پيرامون جمع قرآن توسط عثمان سخن گفته، موضع امامان معصوم(ع) را دربارۀ حفظ مصحف مرسوم بيان مى‌كند
  3. در همين فصل پيرامون پيدايش خط عربى و سير تكاملى آن سخن گفته، مسالۀ نقطه گذارى و حركات قرآن و نشانه گذارى بر آن را توضيح مى‌دهد.
  4. در فصل چهارم-پس از تعريف قرائت، عوامل اختلاف قرائت را بدينگونه بيان مى‌نمايد:ابتدائى بودن خط، بى‌نقطه بودن حروف و خالى بودن از علائم و حركات
  5. در همين فصل(چهارم)، مسالۀ تواتر قراتها و عدم حجيت آن را مطرح و سپس نمونه‌هايى از مخالفت بزرگان با قرّاء مختلف را ذكر مى‌نمايد
  6. در مقدمه كتاب پس از تعريف اصطلاحى علوم قرآن، پيشينۀ تاريخى علوم قرآنى را بحث و کتاب‌هايى را كه از زمان نخستين تا كنون نوشته شده، بطور اختصار معرفى مى‌نمايد-در ادامۀ آن كسانى را كه در مقدمۀ تفسير خود به مباحث علوم قرآنى پرداخته‌اند معرفى مى‌نمايد
  7. در فصل اول، پس از تعريف وحى و بيان اقسام آن، امكان وحى را مورد بررسى قرار داده، اشكالات مطرح شده را پاسخ مى‌دهد و به دنبالۀ آن افسانۀ غرانيق را مطرح و بى‌اساس بودن آن را توضيح مى‌دهد
  8. در فصل پنجم:پس از تعريف نسخ انواع متصور آن را ذكر و نسخ حكم بدون تلاوت را پذيرفته و در ادامه، نسخ مشروط را مطرح مى‌نمايد و آن را توضيح مى‌دهد.
  9. در فصل سوم:ویژگی‌هاى مصحف حضرت على(ع) را بدينگونه بيان مى‌نمايد:ترتيب دقيق آيات و سوره‌ها طبق نزول-قرائت آيات طبق قرائت پيامبر(ص) و مشتمل بودن بر تاويل و تنزيل، در ادامه سرانجام مصحف حضرت على(ع) را توضيح مى‌دهند
  10. در فصل هشتم:پس از تعريف اعجاز و اقسام آن، اعجاز علمى قرآن را مورد بررسى قرار داده، نمونه‌هايى از آيات را كه مى‌توان اعجاز علمى را از آن استفاده نمود ذكر مى‌كند
  11. در فصل هفتم:پس از تعريف لغوى و اصطلاحى تحريف، و دلايل نفى تحريف را كه عبارتند از: گواهى تاريخ،ضرورت تواتر قرآن، اعجاز قرآن، عرضۀ روايات بر قرآن و نصوص اهل‌بيت(ع)، بيان مى‌نمايد