تطور المصطلح النحوي البصري من سيبويه حتی الزمخشري

تطور المصطلح النحوي البصري من سيبويه حتى الزمخشري، تأليف يحيى عبابنه از جمله آثارى است كه به بررسى تاريخى تطورات اصطلاحات نحوى مكتب بصره از زمان سيبويه تا زمان زمخشرى پرداخته است.

تطور المصطلح النحوي البصري من سیبویه حتی الزمخشري
پدیدآوران	عبابنه، یحیی عطیه (نويسنده)
ناشر	عالم الکتب الحديث
مکان نشر	اربد - اردن
سال نشر	2006 م
چاپ	1
شابک	‎9957-466-50-X
موضوع	زبان شناسان عرب - تاریخ و نقد زبان شناسی عربی زبان عربی - نحو - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏PJ‎‏ ‎‏60‎‏75‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏2‎‏ت‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

كتاب مشتمل بر يك مقدمه، چهار باب، ده فصل و يك خاتمه است. هريك از ابواب، خود مشتمل بر چند فصل و زيرعناوينى است. شيوه نگارش نويسنده بدين ترتيب است كه ابتدا معناى لغوى و اصطلاحى اصطلاح را ذكر كرده، سپس تاريخ مصطلح از زمان استعمال را خاطرنشان نموده است.

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه اثر براى اينكه تفاوت كار او با آثار گذشتگان آشكار شود، به پيشينه آثارى كه در موضوع كتاب نوشته شده، اشاره نموده است. «سيبويه إمام النحاة»، نوشته على النجدى ناصف و «المدارس النحوية» نوشته شوقى ضيف از جمله اين آثار است. همچنين در مقدمه برخى آثار نحوى مانند: مقدمه تحقيقى محمد عبدالخالق عضيمه بر كتاب «المقتضب» مبرّد، به اين موضوع پرداخته شده است. وى به برخى پايان‌نامه‌هايى نيز كه در اين زمينه نوشته شده، اشاره كرده است.

باب اول كتاب در ضمن سه فصل به تقسيم ثلاثى كلمه (اسم، فعل و حرف) و اصطلاحاتى كه بصريون براى آن‌ها استفاده كرده‌اند. همچنين معناى فعل و اصطلاحاتى كه در تعبير از آن استفاده شده و نيز اصطلاحات بصريون در افعال لازم و متعدى و افعال ناقصه و مقاربه و اسماء افعال بيان شده است. بحث از مصطلحات اعراب و بناء و اقسام هركدام و حركات اعرابى و مرفوعات و مصطلحات مبتدا و خبر و مانند آن از ديگر مباحث اين باب است.

در باب دوم كتاب نيز در ضمن سه فصل از جميع منصوبات و نيز از توابع و مذاهب نحويين در استعمال آنها و اصطلاحاتى از اين دست بحث شده است.

در باب چهارم، ابتدا از مصطلحات اسلوب‌هاى نحوى بحث شده است. بحث استثناء و نداء و دعاء و نيز حروف المعانى و اصطلحاتى كه در اين ابواب استعمال شده نيز در اين باب مطرح شده است.

در خاتمه كتاب به برخى از ويژگى‌هاى اصطلاحات بصريون از زمان سيبويه تا زمخشرى به شكل موجز اشاره شده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب و كشّاف اصطلاحات بدون ذكر صفحه و فهارس مصادر و مراجع در انتهاى اثر آمده است. در پاورقى كتاب آدرس منابع مورد استفاده نويسنده با ذكر جلد و صفحه و نيز توضيحاتى پيرامون برخى اعلام و مطالب ارائه شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.