بحوث في شرح العروة الوثقی (طبع قدیم)
بحوث في شرح العروة الوثقی تقريرات درس آيت‌الله شهيد سيد محمدباقر صدر (1931-1979 م)، شامل يك دوره فقه استدلالى در باب طهارت است كه ذيل كتاب «العروة الوثقی»، نوشته آيت‌الله سيد محمد كاظم طباطبايى يزدى بيان شده و توسط جمعى از محققان مورد تصحيح و پژوهش قرار گرفته و به همراه تعليقه‌هاى سيد محمود هاشمى شاهرودى در جلد اول تا سوم و زهير الحسون در جلد چهارم به چاپ رسيده است.
| بحوث فی شرح العروة الوثقی (طبع قدیم) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هاشمی، محمود (محقق) صدر، محمدباقر (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | العروه الوثقی. شرح شرح العروه الوثقی |
| ناشر | مجمع الشهيد آیت‌الله الصدر العلمي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1408 ق |
| چاپ | 2 |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 14 یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، 1247؟ - 1338؟ق. العروه الوثقی - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 183/5 /ی4 ع4026 1366 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه تأليف
اين كتاب با هدف آموزش طلاب براى دريافت راه‌هاى استنباط و طريقه به دست آوردن احكام شرعى از منابع فقه و گسترش فرهنگ فقاهت و اجتهاد املاء شده است.
ساختار
مباحث براساس باب طهارت كتاب العروة الوثقی مرتب شده و ابتدا متن اصلى العروة الوثقی، پس از آن شرح مفصل مؤلف و در مواقعى تعليقه و حواشى محشيان در پاورقى مى‌آيد. شيوه مؤلف در اين كتاب استدلالى و با استناد به منابع روايى و متون فقهى نگارش يافته است.
گزارش محتوا
آغاز جزء اول اين كتاب، آب‌ها به مطلق و مضاف، متغير، جارى و راكد تقسيم شده است. و هر كدام بخش مستقلى از اين جلد را به خود اختصاص داده‌اند.
نويسنده تقسيم اوليه آب به مطلق و مضاف را نوعى تسامح و مجاز گويى مى‌داند و ديدگاه برخى از فقها در اين باره را بررسى مى‌كند. پس از آن دو ويژگى را براى آب مطلق بيان مى‌دارد و به بررسى ادله روايى و قرآنى آن مى‌پردازد. آن دو عبارتند از: آب مطلق پاك است. 2- آب مطلق پاك كننده است.
در ادامه به طهارت ذاتى آب مضاف اشاره كرده و مى‌گويد اين آب با ملاقات نجس از طهارت خارج مى‌شود و پاك كننده هم نيست.
وى همچنين اقوال مختلفى را براى پاك كننده بودن آب مضاف و قابليت آن براى وضو و غسل بيان مى‌كند و چهار صورت براى ملاقات آب مضاف با نجاست فرض كرده و به نقل اقوال در آن پرداخته است:
1- ملاقات آب قليل مضاف با عين نجاست.
2- ملاقات آب كثير مضاف با عين نجاست.
3- ملاقات آب قليل مضاف با متنجس.
4- ملاقات آب كثير مضاف با متنجس.
در اينجا فروع و احكام متعددى درباره آب مضاف نجس بيان مى‌كند مانند: مستهلك شدن آب مضاف در آب كر و جارى و پاك شدن آن.
آب متغيّر عنوان فصل بعدى كتاب است كه در آن احكام و شرايط متغير شدن آب مطلق به واسطه ملاقات با نجاست را مورد بررسى قرار مى‌دهد.
در فصل بعد به تعريف آب جارى و فروعات آن مى‌پردازد و آبى را كه از يك منبع اصلى بجوشد و لو اين‌كه از مقدار كرّ كمتر باشد جارى مى‌داند. او در ادامه آب راكد را به كر و قليل تقسيم و صور انفعال آن را به واسطه نجاست بيان مى‌كند.
در جلد دوم به ادامه بحث انواع آب‌ها مى‌پردازد و احكام و شرايط آب باران و شروطى كه براى پاك كردن اشياء دارد را بيان مى‌كند.
او همچنين سرفصل جدايى براى آب حمام باز مى‌كند ولى آن را جداى از انواع آب‌ها نمى‌داند يعنى اگر به منبع كرّ متصل بود احكام كرّ را دارد و اگر به منبع آب قليل متصل بود شرايط آب قليل را دارد. البته روايات خاصى هم براى اين قسم بيان مى‌كند.
در بخش پايانى انواع آب‌ها، آب چاه و نحوه تطهير كردن آن و احكام ملاقاتش با نجاست را بيان مى‌دارد.
يكى از مباحث مهم اين جلد روش‌هاى اثبات نجاست است كه چهار مورد را بررسى مى‌كند: 1- خود انسان علم پيدا كند به نجاست چيزى. 2- بينه بر نجاست چيزى اقامه شود با شرايطى كه در احكام قضا موجود است. 3- عادلى خبر دهد. 4- كسى كه مسئول كارى هست مثلاً خانمى كه مسئول نظافت خانه است يا آشپزى كه در آشپزخانه مشغول است خبر به نجاست چيزى دهد. در اين صور ادله روايى و غيرروايى فراوانى اقامه شده و به بحث درباره آنها پرداخته مى‌شود.
پس از بيان احكام نجاسات، فروعى مانند حرمت خوردن آب نجس و طهارت يا نجاست آب استنجاء (آبى كه براى قضاى حاجت استفاده مى‌شود) و فروعات قاعده طهارت و شك‌هاى احتمالى آن و وظيفه مكلف هنگام شك بيان مى‌شود و در پايان بحثى با عنوان سؤر (دهن خورده) مطرح مى‌شود و احكام سؤر نجس العين مانند سگ و خوك و طاهر العين و صورت‌هاى استفاده حلال و حرام آن بيان مى‌گردد.
جلد دوم كتاب اختصاص به بررسى فقهى احكام و فروعات انواع نجاست‌ها دارد كه سرفصل‌هاى آنها عبارتند از: بول و غائظ، منى، ميته، خون، سگ و خوكى كه در خشكى زندگى مى‌كنند، كافر، خمر و آب جو.
ادامه بحث نجاسات در جلد چهارم ارائه شده است كه عبارتند از: عرق جنب حرام و عرق حيوان نجاست‌خوار. البته درباره نجس بودن اين دو مورد اختلافات زيادى وجود دارد كه مصنف به موارد آن اشاره و ادله هر كدام را مورد نقد و تحليل قرار مى‌دهد.
در ادامه بحث نجاسات فروعات مفصلى درباره راه‌هاى اثبات نجاست ارائه مى‌شود و شرايط نجس شدن اشياء، به محض ملاقات با نجس يا متنجس بيان مى‌گردد و در پايان احكامى كه بر نجاست و طهارت مبتنى مى‌شود مثل وجوب پاك بودن بدن و لباس نمازگزار و وجوب طهارت مسجد، وجوب تطهير مصحف (قرآن)، وجوب پاك كردن ظروفى كه براى غذا آمده شده و حرمت استفاده كردن از اعيان نجسه.