حقائق الإيمان مع رسالتي الإقتصاد و العدالة
«حقائق الإيمان مع رسالتى الاقتصاد و العدالة»؛ مشتمل بر سه رساله جداگانه از زين‌الدين بن علي بن أحمد بن جمال‌الدين بن تقي‌الدين صالح بن شرف العاملي معروف به شهيد ثانى (911-966ق) از عالمان بزرگ شيعى است كه به موضوعات كلامى اختصاص دارد.
| حقائق الإیمان مع رسالتي الإقتصاد و العدالة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرعشی، محمود (اشراف)
شهید ثانی، زینالدین بن علی (نويسنده) رجایی، مهدی (محقق) |
| ناشر | مکتبة آیت‌الله المرعشي النجفي(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1409 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایمان (اسلام)
حدیث - اجازهها عدالت (اسلام) فقه جعفری - قرن 10ق - پرسشها و پاسخها کلام شیعه امامیه - قرن 10ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 225 /ش9ح7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
گزارش محتوا
حقائق الايمان
قابل توجه است كه مؤلف هيچ جا به چنين نامى براى كتاب خود تصريح نكرده است، از اين رو بين علما در عنوان كتاب وى اختلاف نظر وجود دارد. الدر المنثور، أمل الامل، الرياض، لؤلؤة البحرين و روضات الجنات اين گونه از آن ياد كرده‌اند: و كتاب فى تحقيق الاسلام و الايمان.
الذريعة با عنوان حقايق الايمان فى بيان حقيقة الايمان و الاسلام و أجزائهما و شروطهما از آن نام مى‌برد. در كشف الحجب از آن به رسالة فى الايمان و الاسلام و الكفر، ياد شده، ولى مؤلف آن مشخص نگرديده است.
اعيان الشيعة با عنوان كتاب تحقيق الاسلام و الايمان، از آن ياد مى‌كند.
از بررسى اقوال گذشته روشن مى‌شود كه از اين اثر در كتب تراجم با عنوان تحقيق الاسلام ياد شده و در آثار متأخرين با عنوان حقائق الايمان.
مؤلف انگيزه خود از نگارش رساله حقائق الايمان را اين گونه بيان مى‌كند: چون در مورد حقيقت ايمان با ديدگاه‌هاى گوناگونى مواجه گرديدم، تصميم گرفتم برخى از آنها را گردآورده و اضافاتى نيز بدان بيفزايم.
ساختار رساله حقائق الايمان
اين رساله مشتمل بر يك مقدمه، سه مقاله و يك خاتمه است.
در مقدمه به نقل ديدگاه‌هاى مختلفى كه از سوى مذاهب گوناگون درباره حقيقت ايمان ابراز شده، پرداخته مى‌شود.
مقاله اول اين رساله به بيان براهين و ادله ديدگاه‌هاى فوق الذكر اختصاص يافته است.
مقاله دوم؛ شامل مباحث ذيل مى‌باشد:
1- الايمان يقبل الزيادة و النقصان.
2- فى حقيقة الكفر.
3- فى امكان الكفر بعد الايمان، و أن المؤمن يمكن أن يصير كافرا كعكسه.
مقاله سوم نيز مباحث زير را دربردارد:
1- فى الاسلام و حقيقته.
2- فى عدم كفر المخالف و رفع شبهته.
3- فى حكم المكلف فى زمان مهلة النظر من الكفر و الايمان.
خاتمه اين رساله به مباحث ذيل اختصاص يافته است:
1- فى زمان التكليف بالمعارف.
2- فى الدليل الذي يكفي فى حصول المعرفة.
3- فى تعيين المعارف الخمسة التى يحصل بها الايمان مرتبا على الاصول الخمسة، مع البسط فى الامامة منها.
رسالة الاقتصاد و الارشاد الى طريقة الاجتهاد في معرفة الهداية و المعاد و أحكام أفعال العباد
رساله‌اى است كوتاه و مختصر درباره اصول و فروع دين و در دو بخش تنظيم گشته است:
بخش اول، به اصول اختصاص يافته و از موضوعاتى؛ چون: تفسير شريعت و فائده آن و نيز حكمت وضع شريعت، تفكر و استدلال، كيفيت شناخت آفريدگار، كيفيت شناخت توحيد و ساير مسائل اصولى سخن گفته شده است. در ادامه درباره آموختن علم كلام و نيز علم منطق سخن به ميان آمده است.
مؤلف معتقد است، شناخت آفريدگار از طريق علم كلام خطرناك‌ترين نوع و سخت‌ترين نوع شناخت است.
درباره علم منطق نيز مؤلف معتقد است كه علم منطق نسبت به تفكر و انديشه همانند علم عروض نسبت به شعراست؛ يعنى همانگونه كه اگر كسى ذوق شعرى داشته باشد، بدون دانستن علم عروض مى‌تواند بين شعر درست و غلط تفاوت نهد كسى هم كه اهل تفكر و انديشه باشد، مى‌تواند بدون دانستن قواعد منطقى و آموختن اين علم به تفكر صحيح بپردازد.
بخش دوم، اين رساله به فروع اختصاص يافته و از موضوعات ذيل سخن مى‌گويد:
ابتدا به تقسيم فروع به عبادات، معاملات، ايقاعات و سياسات اشاره مى‌كند. سپس به تفسير اجتهاد و بيان معناى آن مى‌پردازد. پس از آن درباره احكام اجتهاد سخن مى‌گويد. جواز اجتهاد تجزيه‌اى، فرق بين مجتهد و مفتى و قاضى، منابع اجتهاد(كتاب، سنت و اجماع)، علوم مورد نياز براى اجتهاد و....
رسالة فى العداله
مؤلف در اين رساله ابتدا به تعريف لغوى و اصطلاحى عدالت پرداخته است. وى عدالت را در اصطلاح به معناى متعادل بودن قواى نفسانى انسان و استوار بودن افعال او مى‌داند و صفت فضيلت را معلول تعديل قواى نفسانى انسان دانسته است.
جواب مسائل الشيخ أحمد العاملى معروف به الأسئلة المازحية
مشتمل بر 93 پرسش عقيدتى و فقهى است كه شخصى به نام شيخ احمد عاملى از شهيد پاسخ بدان‌ها را طلب كرده و شهيد نيز بدان‌ها پاسخ داده است.
اجازة الحديث
اين بخش از كتاب صورت اجازه حديثى است كه شهيد ثانى براى شيخ عبدالصمد ابن الشيخ الامام شمس‌الدين محمد الشهير بالجبعي الحارثي الهمداني، پدر مرحوم شيخ بهايى صادر نموده است.
نسخه شناسى
نسخ خطى ذيل تماما در كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، قم نگهدارى مى‌شود:
1- نسخه شماره 1488 با نام حقيقة الايمان.
2- نسخه خطى به شماره 5842، كه نسخه اى تصحيح شده است.
3- نسخه خطى به شماره 5555، كه توسط ابراهيم بن محمد بن على الخرفوشى العاملى در سال 1070ق استنساخ شده است.
4- نسخه چاپى كه در سال 1312ق، به چاپ رسيده است.
5- نسخه خطى كه رسالة الاقتصاد را نيز دربر دارد به شماره 1259.
6- نسخه خطى كه رسالة العدالة را نيز شامل است به شماره 4447- نسخه خطى رسالة العدالة به شماره 1445.
نسخه حاضر در برنامه به تحقيق آقاى سيد مهدى رجايى، در قطع وزيرى با جلد در 312 صفحه براى بار در سال توسط انتشارات كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، قم منتشر شده است.
منابع مقاله
1- مقدمه سيد مهدى رجايى(محقق).