منافع حیوان (از قرن هفتم)

منافع حیوان (از قرن هفتم)
پدیدآوران	مراغی، عبدالهادی بن محمد (نويسنده) روشن، محمد (به کوشش)
ناشر	بنياد موقوفات دکتر محمود افشار
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1388 ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-6053-50-2
موضوع	جانور شناسی - متون قدیمی تا قرن 14 حیوان‏ها - عادات و رفتار - متون قدیمی تا قرن ۱۴
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	QL‎‏ ‎‏41‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏م‎‏8‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

منافع حيوان(از قرن هفتم)، اثر عبدالهادى بن محمد بن محمود بن ابراهيم مراغى، از نوشته‌هاى قرن هفتم در موضوع طب قديم و به زبان فارسى مى‌باشد.

در مقدمه كتاب، به قلم علامه محمد قزوينى دو مطلب درباره اين كتاب ذكر شده كه لازم به ذكر است:

1. احتمال قوى وجود دارد كه قسمتى از كتاب مفقود شده است و كتاب، كامل نيست؛
2. كتاب، ترجمه كتابى ديگرى است و توسط عبدالهادى مراغى ترجمه شده است و نام اصلى مؤلف، به دليل افتادگى دو ورق از ديباچه كتاب، معلوم نيست، هر چند به احتمال قوى، مؤلف آن، عبيد الله بن جبرئيل بن عبيد الله بن بختيشوع مى‌باشد و نسخه‌اى از كتاب اصلى، در پاريس موجود است.

ساختار

كتاب، در يك جلد منتشر شده است و مشتمل بر پيش‌گفتار مصحح، مقدمه‌اى از علامه محمد قزوينى و يك مقدمه از مؤلف مى‌باشد. در ادامه، شاهد متن كتاب هستيم، سپس سه پيوست كه يكى تصوير نسخه متعلق به مجموعه پيريونت مورگان، دوم تصاويرى از نسخ ديگر كتاب و پيوست سوم، برخى تصاوير رنگى از نسخ قديم مى‌باشد و در پايان، فهرست‌هاى كتاب ذكر شده است.

گزارش محتوا

كتاب، از قديمى‌ترين كتب مصورى است كه براى خانان مغول تهيه شده است. در مقدمه كتاب، تصريح شده است كه كتاب به حضور غازان خان(1295 - 1304) تقديم گرديده است.

متن كتاب، به سبب نثر پخته و ساده و دل‌پذير و نيز محتواى جالب و همه‌پسند، مى‌تواند براى غالب كتاب‌خوانان، خواندنى و آموزنده باشد و دست كم ما را با تصورات و توهمات قدما درباره حيوانات، آشنا كند.

متن كتاب، شامل چهار مقاله مى‌باشد:

1. اندر خواص و منافع انسان‌ها؛
2. اندر طباع و خواص چهارپايان و وحوش و بهايم؛
3. اندر مرغان بزرگ و كوچك؛
4. اندر هوام و حشرات زمين و آبى.

مؤلف، ابتدا، براى هر حيوانى آفرينش و صورت آن را ذكر مى‌كند، سپس خاصيت و منافع آن را برمى‌شمارد؛ به عنوان نمونه، در مقاله دوم كتاب كه درباره چهارپايان، وحوش و بهايم است، اولين حيوان را كه نام مى‌برد شير است و آن را چنين توصيف مى‌كند: شير، از همه ددان بنيروتر و قوى‌تر است و از هيچ حيوان نينديشد و تنها رود و با هيچ جانور همراهى نكند و از بزرگ‌منشى كه باشد، چون شكارى كند آن‌قدر كه سير شود بخورد و باقى بگذارد و باز بدو نگردد و كودك و زن را نشكرد...

مؤلف، پس از اين توصيفات، به ذكر منافع شير پرداخته است كه البته افتادگى‌هايى هم در متن مربوطه وجود دارد كه مصحح كتاب، محمد روشن، اين علامت «> <»، را به جاى آنها نهاده است.

وضعيت كتاب

محمد روشن، با استفاده از نسخ قديمى، اقدام به تصحيح كتاب كرده است. وى، در جاهايى از كتاب كه افتادگى دارد، اين علامت «> <» را قرار داده است و اختلاف نسخ را در پاورقى‌ها يادآور شده است.

مصحح، در آخر كتاب، سه پيوست را آورده است؛ در پيوست اول، تصاوير نسخه متعلق به مجموعه پيريونت مورگان است كه در آنها، نوشته‌هاى مؤلف با تصوير حيوانات همراه بوده است. در پيوست دوم، چند تصوير از ديگر نسخ مورد استفاده، منعكس شده است و در پيوست سوم، چند صفحه رنگى از كتاب مورد بحث را شاهد هستيم.

هم‌چنين در پايان كتاب، فهرست واژه‌نامه‌ها، فهرست گياهان و آب‌هاى آنها، فهرست جانوران، فهرست بيمارى‌ها، فهرست نام كسان و جاها و فهرست مندرجات را ذكر كرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.