ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد
| نام | ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن ابی‌حاتم
ابن‌ابی‌حاتم الرازی |
| نام پدر | |
| متولد | 854 م |
| محل تولد | |
| رحلت | 327 ق یا 938 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تفسير القرآن العظيم (ابن أبي‌حاتم) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2817AUTHORCODE |
عبدالرحمن بن محمد بن ادريس بن منذر تميمى حنظلى رازى مشهور به ابن ابى حاتم، متولد 240ق معادل 854م و متوفاى 327ق برابر با 938 م، مفسر، متكلم، فقيه و محدث بنام اسلامى، ظاهرا وى در رى زاده شد و سالهاى نخستين زندگیش را در همين شهر گذراند، گر چه اصل وى از اصفهان بوده است.
استادان
از پدر خود ابوحاتم و ابوزرعۀ رازى دانش و حديث آموخت و نيز از فضل بن شاذان نيشابورى قرائت قرآن فرا گرفت.ابن ابى حاتم دو بار همراه پدر به حج رفت.سپس خود به طلب علم رهسپار شام و مصر گرديد و 7 ماه در مصر اقامت گزيد و از عالمان و فقيهان و محدثان آن ديار فقه و حديث آموخت.آنگاه در 264ق عازم اصفهان شد.روشن نيست كه در چه زمانى از اين سفرها به رى بازگشته، اما قطعى است كه در رى درگذشته است.
از قرائن چنين بر مى‌آيد كه وى در عراق و بغداد، كه در آن روزگار كانون فقه و حديث بود، از شهرت و منزلت علمى بسيار برخوردار بوده است.ابن ابى حاتم افزون بر پدرش و ابوزرعه و فضل بن شاذان، نزد كسان ديگرى فقه و حديث آموخت كه بنام‌ترين آنان عبارتند از:جعفر بن منير رازى، احمد بن سنان قطّان، احمد بن منصور رمادى،يونس بن حبيب اصفهانى، حسن بن عرفه،يونس بن عبدالاعلى، محمد بن اسماعيل أحمس، حجاج بن شاعر، محمد بن حسان ازرق، محمد بن مسلم بن وارة، صالح بن احمد بن حنبل، على ابن جنيد و مسلم بن حجاج.
شاگردان
راويان چندى نيز از ابن ابى حاتم روايت كرده‌اند كه اسامى برخى از آنان بدين قرار است:حسينك تميمى،يوسف ميانجى، ابوالشيخ عبدالله بن محمد بن حيان اصفهانى، ابواحمد الحاكم، نيشابورى احمد بن محمد بن بصير، عبدالله بن محمد اسد، على بن قصّار و ابوحاتم بن حبان بستى.
اخلاق
ابن ابى حاتم را حافظ، ناقد، شيخ الاسلام وثقه خوانده‌اند.از فضايل اخلاقى و معنوى و زهد و پارسايى او بسيار ياد شده است.پدرش دربارۀ او گفته كه: «در عبادت كسى را برتر از او نديده و حتى گناهى از او سر نزده است».ابويعلى خليلى در وصف او مى‌گويد: «وى دريايى از علم و معرفت بود، در شناخت اقوال و آراء صحابه و تابعان و علماى بلاد سرآمد بود.»
مذهب
گر چه مذهب فقهى و كلامى وى آشكارا ياد نشده، اما عبّادى او را از فقيهان شافعى دانسته است.
آثار
همچنين وى از محققان و نويسندگان بنام اسلامى در روزگار خود بوده كه آثارى در حديث، فقه، كلام، و رجال شناسى پديد آورده است.برخى از اين آثار كه جزو منابع مهم علمى در موضوع خود به شمار مى‌آيند، اينهاست:
- تفسير القرآن العظيم
- آداب الشافعى و مناقبه
- الجرح و التعديل در 9 جلد
- زهد الثمانية من التابعين
- علل الحديث در 2 جلد
- المراسيل
- اصل السنة واعتقاد الدين
- ثواب الاعمال
- المسند في الحديث در 6 جلد
در ميان اينها الجرح و التعديل مشهورترين اثر ابن ابى حاتم مى‌باشد كه بارها چاپ شده است.اين کتاب از يك سو مهارت نويسنده را در رجال شناسى مى‌نماياند و از سوى ديگر، با توجه به تاريخ تأليف آن و نيز مطالبى كه در آن دربارۀ نقد و جرح و تعديل راويان حديث و احوال گروهى از صحابه و تابعين آمده، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.