تاريخ العلماء و الرواة للعلم بالأندلس
| تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالأندلس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن فرضی، عبدالله بن محمد (نويسنده) حسینی، عزت عطار (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ علماء الاندلس |
| ناشر | مکتبة الخانجي |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1408 ق یا 1988 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اندلس - تاریخ
اندلس - سرگذشت‌نامه مجتهدان و علما - اندلس - سرگذشت‌نامه محدثان اهل سنت - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | DP 58 /الف2ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ العلماء و الرواة للعلم بالأندلس، اثر حافظ ابوالوليد عبدالله بن محمد بن يوسف ازدى، معروف به ابن فرضى (متوفى 403ق)، با تحقيق سيد عزت عطار حسينى، كتابى است پيرامون زندگى‌نامه فقها، علما، روات و دانشمندان اندلس كه به زبان عربى و در اواخر قرن چهارم هجرى نوشته شده است.
ابن حيان در كتاب «المقتبس» همواره به كتاب «طبقات الدولة و الأدب» ابن فرضى استناد جسته كه با مقايسه معلوم مى‌شود، مراد وى همين كتاب «تاريخ العلماء» بوده است؛ به نظر مى‌رسد كه عناوين «الإعلام بأعلام الأندلس من العلماء المتفننين و القراء و المحدثين المتقنين» و «الموصول في تاريخ علماء أندلس و الاحتفال في تراجم الرجال» و يا «تاريخ الأندلس و رجالها»، همان كتاب ياد شده باشد كه به نام‌هاى مختلف شهرت يافته بوده است.[۱]
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و اسامى افراد، به ترتيب حروف الفبا، در دو جلد، تنظيم شده است.
بناى نويسنده در اين اثر، بر اختصار بوده و لذا به ذكر نام، كنيه، انساب و مهم‌ترين آثار اشخاص، بسنده كرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، زندگى‌نامه كوتاهى از مؤلف ارائه گرديده.[۲]و در مقدمه مؤلف، توضيحات مختصرى پيرامون ويژگى‌هاى كتاب، ذكر شده است.[۳]
نويسنده در ذكر اسانيد، رعايت اختصار را نموده و لذا در مقدمه كتاب به اين نكته اشاره دارد كه هرجا مطلبى از «احمد» - بدون نسبت ديگرى - نقل شد، مرادش «احمد بن محمد بن عبدالبر» مى‌باشد. همچنين مراد از «خالد»، «خالد بن سعيد»؛ مراد از «محمد» - بدون نسبت ديگر - «محمد بن حارث قروى»؛ مراد از «ابوسعيد»، «ابوسعيد عبدالرحمن بن احمد بن يونس» و مراد از «محمد بن احمد»، «محمد بن احمد بن يحيى قاضى» مى‌باشد.[۴]
ابن فرضى چنان‌كه خود مى‌گويد، در آغاز قصد داشته كه كتابى كلان درباره علماى همه شهرهاى اسلامى بنويسد، ولى موانعى پديد آمد كه او را از اين كار بازداشت، ولذا به همين مختصر بسنده كرده است.[۵]
وى در صدر كتاب، مختصرى به تاريخ سياسى اندلس از هنگام ورود عبدالرحمان الداخل اموى در 138ق تا المؤيد بالله هشام بن حكم پرداخته است.[۶]
از جمله اعلام مذكور در كتاب، مى‌توان به افراد زير اشاره نمود: ابراهيم بن حسين بن خالد.[۷]؛ احمد بن ابراهيم بن عبدالرحمن كلاعى، معروف به ابن ضحى.[۸]و ادريس بن عبيدالله بن ادريس بن عبيدالله بن يحيى، معروف به ابويحيى.[۹]
وضعيت كتاب
اين كتاب را شخصى به نام ابوعلى حسين بن محمد بن احمد غسانى تلخيص كرده و ابوبكر محمد بن احمد بن محمد بن مهلب، شاگرد ابن فرضى ذيلى بر آن نوشته است به نام «تعليق على تاريخ ابن الفرضى». ولى مشهورترين ذيل آن، كتاب «الصلة» ابن بشكوال است كه به درخواست يارانش به تكميل كتاب ابن فرضى پرداخت.[۱۰]
اين كتاب نخستين بار در مادريد توسط كودرا در 1891 و 1892م در دو مجلد به چاپ رسيد، سپس در 1373ق1954/م به ويرايش عزت عطار حسينى (اثر حاضر) در قاهره منتشر شد.[۱۱]
اين كتاب را بشار عواد معروف، تحت عنوان «تاريخ علماء الأندلس» در سال 1429ق، در دارالغرب الإسلامي تونس، تصحيح و تحقيق كرده است.[۱۲]
فهرست‌هاى هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است. اين فهارس عبارتند از: فهرست تصويبات و استدراكات و اعلام؛ طوائف، شهرها و اماكن مذكور در متن.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، به اختلاف نسخ، اشاره شده است.[۱۳]
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. سجادى، صادق، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامى»، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى و همكاران (چاپ دوم)، تهران، 1377، ج4، 397-398.
3. ابن فرضى، عبدالله، «تاريخ علماء الأندلس»، بشار عواد معروف، تونس، دارالغرب الإسلامي، 1429.