پاسخ نامه: پاسخ به 21 سؤال اعتقادی و فلسفی

پاسخ ‎نامه: پاسخ به 21 سؤال اعتقادی و فلسفی، اثر سید محمد عصار، دربردارنده شماری از پرسش و پاسخ‎های اعتقادی و فلسفی است که توسط احمد عابدی تصحیح و تحقیق شده است.

پاسخ‎ نامه: پاسخ به 21 سؤال اعتقادی و فلسفی
پدیدآوران	عصار، محمد (نويسنده) عابدی، احمد (محقق)
عنوان‌های دیگر	پاسخ به 21 سوال اعتقادي و فلسفي
ناشر	بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علميه قم)
مکان نشر	ايران - قم
چاپ	2
شابک	‎978-964-548-800-8
موضوع	شيعه اماميه - اصول دين - پرسش‏ها و پاسخ‏ها شيعه اماميه - عقايد - پرسش‏ها و پاسخ‏ها فلسفه‌اسلامی - پرسش‏ها و پاسخ‏ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏211‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏6‎‏پ‎‏2‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نام این کتاب، «پاسخ نامه» به‎صورت مضاف و مضاف‎الیه است (نه «پاسخ‎نامه» به‎صورت مرکب مزجی)؛ به معنای پاسخ دادن به نامه‎ای که نزد مؤلف ارسال شده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب، دربردارنده مجموعا 21 سؤال و جواب است.

گزارش محتوا

مقدمه محقق، دارای چهار فصل بوده که موضوعات مطرح‎شده در آن، به‎ترتیب عبارتند از: آشنایی با مؤلف؛ آَشنایی با فرزند مؤلف؛ ویژگی‎های کتاب و روش تصحیح و تحقیق کتاب. پس از این مقدمه، زندگی‎نامه خودنوشت مؤلف به زبان عربی و ترجمه فارسی آن، ذکر شده است.

محقق در بیان ویژگی‎های کتاب می‎نویسد: روش مؤلف در این کتاب، روش فلسفى صرف یا استدلال کلامى و یا ذوق عرفانى نبوده و از همه اینها پرهیز دارد. وی نه با مجادلات کلامى سر سازش دارد و نه به برهان‏هاى خشک فلسفى دل‏بستگى دارد. وى روش خود را در این کتاب «معرفة بالنورانية» معرفى کرده است.

علامه مجلسى در «بحار الأنوار» بابى را با عنوان «معرفتهم صلوات‌الله‌عليهم بالنورانية» قرار داده و در این باب تنها دو حدیث از طریق پدر خود از کتابى که در فضایل امیرالمؤمنین(ع) است، نقل کرده است که در روایت اول، امیرالمؤمنین(ع) فرموده‎اند: «بر هر زن و مرد مسلمانى این واجب است و کسى ایمانش کامل نمى‏‌شود تاآنکه کنه معرفت مرا به نورانیت درک کند؛ معرفت من با نورانیت همان شناخت خداوند متعال است و شناخت خداوند متعال همان شناخت بالنورانیت من است».

نویسنده اصطلاح «معرفة بالنورانية» را از این حدیث شریف گرفته و روش خود را در این کتاب بر آن اساس قرار داده است. وی در پاسخ پرسش دوم مقصود از «معرفة بالنورانية» را توضیح داده و مى‎گوید: اولا، در معرفت بالنورانیه، جهاد با نفس و تهذیب و تزکیه لازم است؛ ثانیا، در چنین معرفتى سعى و تلاش و جدیت فراوان علاوه بر مجاهده با هواى نفس ضرورت دارد؛ ثالثا، معرفت بالنورانیه فیضى است الهى و نورى است معنوى که به قلب هرکس اشراق نماید، صاحب چنین معرفتى مى‏‌شود؛ رابعا، تأمل تام در آیات توحیدى و معارف بلند قرآنى و نیز دقت زیاد در روایات تفسیرى ائمه اطهار(ع)، از اسباب حصول معرفت بالنورانیه است؛ خامسا، در معرفت بالنورانیه یا نورانیت قلب توجه به نهج‌البلاغه و خطبه‏‌هاى توحیدى آن ضرورت زیاد دارد.

بنابراین، مى‏‌توان ادعا کرد که روش نویسنده بر علمى است که نوعى کشف و شهود و الهام الهى در آن وجود داشته باشد؛ یعنى علمى که هم به تهذیب نفس نیاز دارد و هم به فکر و تأمل و استدلال و سیره عملى مؤلف نیز هنگام تألیف کتاب که در انزواى کامل بوده نیز همین است.

در مقدمه مؤلف، فهرست مسائل مرقومه در این کتاب، ذکر شده است؛ مسائلی از قبیل:

1. در وجوب معرفت الله و تحصیل اعتقاد به توحید و بیان دلیل وجوب آن؛
2. در بیان معنای «التوحيد إسقاط الإضافات»؛
3. در بیان معنای «كنت كنزا مخفيا فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لكي أعرف»؛
4. در بیان معنای «كمال التوحيد نفي الصفات عنه لشهادة كل صفة أنها غير موصوف»؛
5. در بیان معنای «توحيده تمييزه عن خلقه...»؛
6. در بیان واحد بودن تعبیرات مختلفه از صادر اول؛

و....

در مدتى که نویسنده در مشهد مى‌‏زیسته، نامه‌‏اى به دستش مى‏رسد از دوستى که نام آن مشخص نیست و 21 سؤال در آن مطرح شده است. سؤال‎کننده خود اهل فضل و کمال بوده و مرحوم عصار چند بار در ضمن پاسخ یادآور مى‌‏شود که شما خود این پاسخ‏ها را می‌‏دانید و در جایى نیز آشکارا مى‎گوید: شما به اروپا رفته و از قوانین مدنى اروپاییان خبر دارید. از سوى دیگر سؤال‎کننده کسى است که نویسنده چاره‏‌اى از پاسخ دادن به نامه او نداشته است. عبارت‏هایى که حکایت کمال احترام و ادب مرحوم عصار نسبت به سؤال‎کننده دارد، در سراسر کتاب مشهود است؛ ضمن آنکه باید رابطه خانوادگى نیز میان آنان وجود داشته باشد. از مطالعه کتاب به‎روشنى به دست می‌آید که هرگز جایى براى این احتمال وجود ندارد که سؤال‏ها از یک سؤال‏‌کننده فرضى باشد و مرحوم عصار خود این پرسش‏ها را مطرح و آنها را پاسخ داده باشد؛ به‎صورت قطع و یقین خواننده کتاب از نادرستى این احتمال آگاه مى‏‌شود.

اشاره به برخى از مطالب ضمنى کتاب‏:

1. در این کتاب شرح ‏حال و داستان‏هایى از زندگى مرحوم شیخ انصارى نقل شده و کیفیت باز شدن درهاى حرم مطهر على(ع).
2. داستان‏هایى از عارف بزرگ مرحوم ملا حسین‏قلى همدانى.
3. داستان تحریم تنباکو توسط استاد مؤلف.
4. گمراهى‏هاى باب و بهاء و یحیى صبح‏ ازل.
5. حشر و نشر نداشتن مؤلف با فرنگیان.
6. در بحث از علل ضعف مسلمانان در برابر اروپا و اینکه مهم نیست که بگوییم چه کسى مقصر است، بلکه مهم این است که باید مسلمانان اتحاد و وحدت داشته باشند.
7. نکوهش تصوف و درویشى.
8. بحث از تساوى دیه مسلمان و ذمى.
9. کرامات مرحوم کاشف‎الغطاء و کیفیت نماز جماعت وى.
10. ویژگى‏‌هاى اخلاق اسلامى و فضایل هشت‎گانه آن.

کتاب «پاسخ‏ نامه»، افزون بر آنکه یک کتاب توحیدى است، موضوعات معارف و تفسیر و اخلاق و شرح و تفسیر روایات نیز به‎صورت گسترده در آن بحث شده است.

وضعیت کتاب

کتاب حاضر باآنکه به زبان فارسى است و مراجعه‌‏کننده محترم با یک تورق مشاهده مى‎کند که پاورقى‏ها و نسخه‎بدل‏ها در این کتاب بسیار اندک می‎باشد؛ بااین‎حال، مصحح به این نکته اشاره نموده که تصحیح آن، بسیار مشکل و پرزحمت بوده و نزدیک به پنج سال، وقت وی و کسانی که او را در تصحیح کتاب، یاری کرده‎اند را گرفته است.

مهم‏ترین کارى که در این تصحیح انجام شده، پیوند عبارت‏هاى پراکنده کتاب و فهم محتوا و استنساخ آن بوده است. مستند کردن آیات شریفه و روایات و اقوالى که در کتاب آمده و علامت‏هاى نگارشى از نقاط قوت تصحیح کتاب می‎باشد.

فهرست مطالب در ابتدا و نمایه آیات، احادیث، اشعار، کتاب‎ها، اشخاص، جماعت‎ها و قبیله‎ها و گروه‎ها، مکان‎ها، اصطلاحات، کتابنامه و فهرست تفصیلی مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‎ها علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.