تهذيب الرياسة و ترتيب السياسة
تهذيب الرياسة و ترتيب السياسة، تأليف ابوعبدالله محمد بن على قلعى، متوفاى(630ق)، به زبان عربى است و موضوع آن، اصلاح حيات سياسى دولت اسلامى مى‌باشد.
| تهذیب الریاسة و ترتیب السیاسة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصطفی عجو، ابراهیم یوسف (محقق) قلعی، محمد بن علی (نويسنده) |
| ناشر | مکتبة المنار |
| مکان نشر | اردن - |
| سال نشر | 1405 ق یا 1985 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پادشاهی - متون قدیمی تا قرن 14
خلافت - تاریخ کشور داری - متون قدیمی تا قرن 14 کشورهای اسلامی - تاریخ - 41 - ۶۵۶ق |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | JC 49 /ق8ت9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
متن كتاب، مشتمل بر دو بخش است؛ بخش اول، داراى 15 باب و 8 فصل و بخش دوم، شامل 19 عنوان «الكلام...» است.
مقدمه مفصل و ارزنده محقق كتاب، ابراهيم يوسف مصطفى، مشتمل بر يك تمهيد و دو باب و هر باب شامل سه فصل، در آغاز كتاب ذكر شده است.
مؤلف، در بيان مباحث و مطالب كتاب، از آيات و روايات و اشعار عرب استفاده نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در باب اول از بخش نخست، از لزوم امامت و نياز به سلطان و عدم استغنا از وى در همه زمان‌ها، سخن گفته است. وى، در اين باره مى‌گويد: «همه امت، جز افراد غير قابل اعتنا، در مورد اصل وجوب نصب امام اتفاق نظر دارند، گر چه در اوصاف و شرايط وى، ديدگاهشان با هم اختلاف دارد...»
در باب دوم، از فرمان‌رواى دادگر و پاداش وى و حاكم ستم‌گر و سنگينى گناه او ياد كرده است؛ وى، كلام خود را با نقل اين فرمايش پيامبر(ص) آغاز نموده است: «هفت نفرند كه خداوند در روزى كه سايه‌اى جز سايه او نيست، آنان را در زير سايه عرش خويش قرار مى‌دهد: پيشواى دادگر؛ جوانى كه جوانيش را در بندگى پرورگار خويش سرآورد؛ مردى كه وقتى از مسجد بيرون مى‌آيد، دلش را در آن‌جا بياويزد و گرو بگذارد تا هنگامى كه به آن‌جا بازگشت نمايد؛ مردى كه در خلوت خدا را ياد كند تا دو ديده‌اش گريان شود و...»
در باب سوم، درباره لزوم فرمان‌برى مردم از فرمان‌روايان و ناپسند بودن سرپيچى از دستور آنان و خروج بر ايشان و جدايى از جماعت بحث كرده است و سخن خويش را با ذكر آيه شريفه«يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم»، آغاز نموده است.
در بقيه ابواب، مباحثى همچون صفاتى كه مى‌بايست پادشاه به آنها آراسته باشد و روش‌هاى نيكويى كه بايد در پيش گيرد، آنچه از حسن سياست و صيانت و حراست مردم بر حاكم لازم است، انتخاب وزراء و كارگزاران و صفاتى كه مى‌بايست دارا باشند و... را مطرح كرده است.
به‌طور كلى مى‌توان گفت مؤلف، در بخش اول كه مى‌شود آن را بخش نظرى ناميد، اهميت رهبرى و نقش بزرگ آن و صفات و ويژگى‌هايى كه بايد يك رهبر و حاكم دارا باشد و وظيفه مردم در برابر حاكم و رهبر خويش را به بحث گذارده و در بخش دوم كه مى‌توان آن را بخش تطبيقى خواند، گزارش‌هايى را درباره پادشاهان و كارگزاران و وزراء نقل نموده است؛ گزارش‌هايى دال بر دادگرى و آقايى و گذشت و پذيرش خيرخواهى خيرخواهان توسط آنان. مؤلف، بدين وسيله اصول روشن نظرى و عملى را براى حاكمان پى‌ريزى كرده است تا در انجام امور مهمى كه بر عهده گرفته‌اند بر آنها تكيه نمايند.
محقق كتاب، در مقدمه مفصل و ارزنده خويش، از حيات سياسى حكومت‌ها و اصلاح آنها، اهميت اخلاق در سياست و رابطه آن دو با هم، وضعيت سياسى در دوره مؤلف، وضعيت نظامى و ادارى و اقتصادى، وضعيت فكرى و علمى، شرح حال مؤلف، پيرامون كتاب و نسخه‌هاى مختلف آن و... سخن گفته است.
وضعيت كتاب
فهرست‌هاى زير در آخر كتاب ذكر شده است:
- فهرست آيات قرآنى؛
- فهرست روايات؛
- فهرست اعلام؛
- فهرست شهرها؛
- فهرست قافيه‌ها و اشعار؛
- فهرست مراجع؛
- فهرست محتويات.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضياحت مفصلى نيز در مورد پاره‌اى از اعلام و الفاظ و اصطلاحات ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.