التذكرة في أحوال الموتی و أمور الآخرة
التذكرة في أحوال الموتی و أمور الآخرة تأليف شمس‌الدين محمد قرطبى مالكى (متوفى 671ق) از علما و نويسندگان معروف و شناخته شده اهل سنت است. وى در اين اثر روايات مختلف مرتبط با مرگ، بهشت، جهنم، فتنه‌ها، جنگ‌ها و آخرالزمان را گردآورى كرده است.
| التذكرة في أحوال الموتی و أمور الآخرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قرطبی، محمد بن احمد (نويسنده) آل زهوی، دانی بن منیر (محقق) |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1423 ق یا 2003 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9953-432-91-0 |
| موضوع | آخر الزمان - احادیث
مرگ - احادیث معاد - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 222/22 /ق4ت4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب در دو جزء تدوين شده است. مطالب جزء اول پس از مقدمه‌اى به قلم محقق و شرح حال مختصرى از مؤلف در ضمن 111 باب تنظيم شده است. جزء دوم در ضمن چهار عنوان كلى: ابواب الميزان، ابواب الجنه و ما جاء فيها و في صفت‌ها و نعيم‌ها، كتاب الفتن و الملاحم و اشتراط الساعه، ابواب الملاحم، تدوين شده كه به صورت باب باب تدوين شده است. به دنبال هر يك از ابواب كتاب نيز فصل يا فصولى ديده مى‌شود كه توضيح برخى غرائب و توضيح مشكلات در آن ذكر شده است.
گزارش محتوا
قرطبى كتاب را نام خدا و ذكر نام و نسب خود و آياتى از سوره طه كه مرتبط با موضوع كتاب است، آغاز مى‌كند. وى سپس در سبب نگارش كتاب مى‌نويسند: «تصميم گرفتم كه كتاب مختصرى پيرامون ذكر موت، احوال اموات، ذكر حشر و نشر، بهشت و جهنم و... را به نقل از كتب ائمه و ثقات علما بر حسب شنيده‌ها يا ديده‌ها بنويسم كه تذكره‌اى براى خودم و عمل صالحى بعد از موتم باشد.»
جزء اول كتاب با رواياتى از صحيح مسلم و بخارى با موضوع نهى از درخواست مرگ از ترس ضرر مالى و جسمى و جواز آن از خوف از دست دادن ايمان آغاز شده است. چگونگى مرگ مؤمن و كافر، آداب كفن و دفن و تلقين ميت، احوال شهداء و انبياء، برزخ، روز قيامت و شفاعت مطالبى كه به تفصيل با توجه به منابع اهل‌سنت مورد مطالعه قرار گرفته است.
موضوع اولين باب جزء اول «ميزان» است. ابتداى اين باب به آياتى از قرآن كريم كه لفظ ميزان در آن ذكر شده، ميزّن شده است. پس از آن روايات مرتب با موضوع ذكر شده و در ضمن يك فصل به تبيين معناى روايات مى‌پردازد. در ادامه اين باب نيز مطالب مختلفى پيرامون صراط، جهنم و بهشت و ويژگى‌هاى بهشتيان و جهنميان ذكر شده است.
اگرچه در ابواب پيشين، به صفات بهشت و بهشتيان به اجمال پرداخته شده بود؛ اما نويسنده لازم مى‌داند كه در يك باب؛ به طور مجزا به اين موضوع بپردازد، لذا در باب دوم از اين جزء اين مطلب را مورد مداقّه قرار مى‌دهد.
باب سوم، به اخبار فتنه‌ها، جنگ‌ها مربوط مى‌شود. نويسنده در باب 238 در ضمن روايتى از رسول اكرم(ص) شهادت اباعبدالله را خبر مى‌دهد: «همانا اين فرزندم در سرزمين عراق به قتل مى‌رسد، پس هر كس او را درك كرد ياريش كند». پس از آن شرح واقعه و حوادث كربلا را به تفصيل متذكر مى‌شود.
وى با استناد به روايات، در آخرين عناوين اين باب، پس از ذكر اسباب فتنه‌ها و بلاها، طاعت خداوند را سبب رحمت و غفران الهى مى‌داند.
باب چهارم، از جزء دوم به اخبار و روايات جنگ‌ها اختصاص دارد. از مطالبى كه در اين باب توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند، بخش‌هايى است كه به بحث درباره امام مهدى(عج) اختصاص يافته و با بيان احاديث متعددى از منابع اهل سنت، قيام حضرت و شرايط و علائم عصر ظهور ذكر شده است.
وضعيت كتاب
محقق كتاب، در تصحيح آن بر سه نسخه مطبوع از كتاب اعتماد كرده است. وى بر بعضى از مطالبى كه نويسنده دچار لغزش شده، تعليقه زده است. در انتهاى جزء اول فهارس آيات، احاديث و آثار، محتويات و در پايان جزء دوم علاوه بر فهارس مذكور، فهرست مصادر و مراجع نيز آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب