إعراب القراءات السبع و عللها (ابن خالويه)
| نام کتاب | اعراب القراءات السبع و عللها |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن خالویه، محمد بن احمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 75/3 /الف2الف6 1385* |
| موضوع | قرآن - اعراب
قرآن - قرائت |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1427 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11557AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«إعراب القراءات السبع و عللها» اثر ابوجعفر محمد بن احمد بن نصر بن خالويه (متوفى 603ق)، كتابى است پيرامون قرائت‌هاى هفتگانه قرآن كريم و بررسى علل آن كه با تحقيق ابومحمد أسيوطى به زبان عربى تأليف شده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب به ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم، از سوره حمد تا ناس منظم شده است.
نويسنده فقط به بيان اختلاف قرائت‌ها نپرداخته، بلكه علل و وجوه هر يك از قرائت‌ها و امورى كه باعث اختلاف شده را نيز بررسى نموده است.
گزارش محتوا
كتاب با ذكر شرح‌حال مؤلف آغاز شده است. سپس در مقدمه كوتاه محقق، ضمن معرفى مختصر موضوع كتاب، به برخى ويژگى‌هاى آن، اشاره شده است (مقدمه محقق، ص3-6).
در مقدمه نويسنده، ضمن معرفى كسانى كه قرائت‌شان در كتاب، مورد بررسى قرار گرفته، به ذكر اسانيد و معرفى علمايى كه ائمه هفتگانه از ايشان روايت كرده‌اند، پرداخته شده است (مقدمه نويسنده، ص7- 22). در آخر نيز اهميت فراگيرى و آموختن لغت عربى، بيان گرديده است (همان، ص27- 35).
نويسنده در اين اثر، به شرح و بررسى اعراب قرائت‌هاى معروف اهل مكه، مدينه، بصره، كوفه و شام پرداخته و متعرض قرائت‌هاى شاذ، نگرديده است. علمايى كه نويسنده به قرائت ايشان پرداخته، عبارتند از: عبدالله بن كثير، اهل مكه؛ نافع بن ابى نعيم، اهل مدينه؛ ابوعمرو بن علاء؛ عاصم بن بهدله، اهل كوفه؛ ابوعماره حمزه بن حبيب زيات؛ ابوالحسن على بن حمزه كسائى و عبدالله بن عامر يحصبى، اهل شام (همان، ص7- 8).
از جمله ويژگى‌هاى كتاب آن است كه نويسنده، علاوه بر ذكر اختلاف‌ها در قرائت، علل هر يك از قرائت‌ها را نيز بررسى و از وجوه مختلف هر يك، بحث كرده است؛ به عنوان مثال، در سوره حمد، آيه مباركه «مالك يوم الدين» ، عاصم و كسايى «مالك» را با الف بعد ميم قرائت كرده و بقيه قرّاء آن را بدون الف و به صورت «ملك يوم الدين» خوانده‌اند. نويسنده در بررسى اين اختلاف در قرائت، چنين نتيجه‌گيرى نموده است كه حجت كسانى كه آن را«مالك» قرائت كرده‌اند، آن است كه ملك، داخل در تحت معناى «مالك» است به احتجاج آيه شريفه «قل اللهم مالك المُلك» و دليل كسانى كه آن را «مَلِك» قرائت نموده‌اند، آن است كه «مَلك»، اخص از مالك و ممدوح‌تر از آن مى‌باشد (متن كتاب، ص37).
از جمله آياتى كه مورد اختلاف قرائت واقع شده و نويسنده به بررسى آن پرداخته است، عبارتند از: «لاريب فيه هدى» ؛ «الذين يؤمنون بالغيب» (همان، ص40)؛ «بما أنزل اليك» (همان، ص41)؛ «ءأنذرتهم» ؛ «و على أبصارهم» (همان، ص42)؛ «غشاوة» ؛ «و من الناس من يقول آمنّا بالله» (همان، ص43).
اثر حاضر، از جمله مهم‌ترين كتبى است كه در فن قرائت تدوين شده است؛ زيرا نويسنده آن، از وسعت اطلاعاتى فراوانى در كلام عرب برخوردار بوده و اين مطلب به خوبى از ميان مطالب و مباحث مطرح شده در كتاب و نيز استشهادات وى به اشعار عرب، نمايان است (مقدمه محقق، ص6).
از جمله ويژگى‌هاى ديگر كتاب، عبارت است از موافقت قرائات ياد شده با وجهى از وجوه نحوى در كلام عرب، هرچند آن وجه، محتمل يا مرجوح باشد؛ اما به هر حال به يكى از اصول كلام عرب باز مى‌گردد (ر.ك: مقدمه محقق، ص5).
وضعيت كتاب
فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و توضيحاتى را از منابع مختلف، از جمله النشر ابن جزرى ذكر كرده است (ر.ك. ص164).
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها