فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی

‏فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی
پدیدآوران	بنياد پژوهشهاي اسلامي، گروه ترجمه (نويسنده) اکبري، محمدتقي (محقق و معلق) قاسمي، جواد (زير نظر) عظيمايي، عبدالله (نويسنده) رضواني، احمد (نويسنده) آخشيني،‌ علي (نويسنده)
ناشر	آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى
مکان نشر	ايران - مشهد مقدس
سال نشر	مجلد1: 1386ش ,
شابک	‎978-964-971-161-4
زبان	فارسي انگليسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏5‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏4‎‏ ‎‏1386

فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی، فرهنگ‎نامه فارسی - انگلیسی اصطلاحات علوم و فنون تمدن اسلامی است که توسط محمدتقی اکبری با همکاری علی آخشینی، احمد رضوانی و عبدالله عظیمایی، زیر نظر جواد قاسمی گردآوری شده است.

ساختار

این اثر مشتمل بر یک مقدمه و اصطلاحات علوم مختلف به‎ترتیب حروف الفباست. در این نسخه از کتاب علاوه بر 129 منبع استفاده‎شده در چاپ قبلی، از 41 منبع جدید استفاده شده است. همچنین پنج مجلد دیگر از مجموعه دایرةالمعارف اسلام و مجموعه جدید آن تهیه و از آنها واژه‎گزینی شده است.

گزارش محتوا

فرهنگ اصطلاحات علوم و تمدن اسلامی با همت و تلاش تنی چند از اعضای گروه ترجمه بنیاد پژوهش‎های اسلامی آستان قدس رضوی انتشار یافته است. در مقدمه کتاب شیوه نگارش اثر این‎گونه تشریح شده است:

1. در ثبت سرواژه‎ها [=مدخل‎های اصلی] ترتیب الفبایی حرف‎به‎حرف مد نظر قرار گرفته و کلمات و مصدرهای مربوط به هر سرواژه در زیر آن با رعایت ترتیب الفبایی اضافه شده است؛ برای نمونه، اضافاتی چون «شبهه ربا» و «شبهه عقد» و مصدر «شبهه‎انگیختن» زیر لغت «شبهه» آمده است.
2. لغاتی که شکل نوشتاری و تلفظ آنها یکسان است، اما در حوزه‎های مختلف معنایی معادل‎های متفاوتی دارند، با شماره‎گذاری (1)، (2)، (3)... مشخص و حوزه‎های معنایی این سرواژه‎ها با نشانه‎های اختصاری در داخل پرانتزهای جلو لغات تعیین شده [جدول این نشانه‎های اختصاری بعد از مقدمه آمده است].
3. ترتیب قرار گرفتن سرواژه‎ها‎یی که شکل نوشتاری یکسان، اما تلفظ متفاوت دارند، با توجه به حرکت اول کلمه بدین قرار است:

   الف)- فتحه‎دار؛

   ب)- کسره‎دار؛

   ج)- ضمه‎دار.

4. جایگاه همزه با کرسی «أ»، و یا «ئ» قبل از حرف «ب» و یا کرسی «ؤ» بعد از حرف «ن» در نظر گرفته شده است.
5. جایگاه «ة» مانند حرف «ه» قبل از «ی» و الف مقصوره در ردیف «ی» منظور شده است.
6. لغاتی که ذکر معنایی تا حد دو و یا سه کلمه برای آنها میسر نبوده است، ابتدا آوانویسی و سپس تعریف شده‎اند.
7. در کلماتی که به دو صورت املایی متفاوت به‎کار می‎روند [مانند: تولا - تولی، زکات - زکوة] معادل‎های معنایی یک شکل نوشته شده و شکل دیگر به آن ارجاع داده شده است.
8. توضیح بیشتر برخی لغات، تعریف آنها، شکل مفرد یا جمع و هم‎معنی یا متضاد آنها در داخل علامت [ ] آمده است.
9. با مراجعه به فرهنگ‎های یک‎زبانه و منابع دیگر، درستی یا نادرستی معادل‎ها به‎لحاظ معنایی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. ازاین‎رو، شماره‎های ارجاعی به منابع مورد استفاده که در چاپ نخست آمده بود، حذف شده است.
10. حرف تعریف the و حرف to از اوایل واژه‎ها برداشته شده، مگر در مواردی که ضرورت داشته باشد؛ مثل لزوم حفظ نقش مصدری بین دو واژه یا در برابر اسم‎های الهی: All-Mighty,The.
11. درج بعضی کلمات و دامنه وسیع واژه‎ها ممکن است این پرسش را در ذهن خواننده پدید آورد که مثلاً واژه‎هایی چون آهک، چاه، ادویه، افسون، بندکشی، پوست و... در فرهنگ اصطلاحات اسلامی چه جایگاهی دارند. باید گفت که این فرهنگ تنها واژه‎های علوم رایج مثل فقه، فلسفه، کلام، قرآن و حدیث را در بر نگرفته است، بلکه دامنه بسیاری از علوم و فنون را که روزگاری در حوزه تمدن اسلامی مطرح بوده‎اند و از اعتبار افتاده‎اند یا همچنان بر اعتبار خود باقی مانده‎اند نیز در بر می‎گیرد. این علوم و فنون مثل معماری، هنر، طب، نجوم، علم النفس و...، اگرچه امروز کاربرد عملی ندارند، بااین‎حال نقش تاریخی خود را حفظ کرده‎اند‏.

وضعیت کتاب

جدول حرف‎نگاری و جدول نشانه‎های اختصاری و نمادها پس از مقدمه ذکر شده است. فهرست منابع فارسی و لاتین در انتهای کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.